Czego nie pamięta Tomasz Janyst

Chaos, niepewność, brak rozwiązań i eksperyment na żywym organizmie. Tak można opisać sytuację w latach 2007-2008 po pęknięciu bańki kredytów hipotecznych. Konsekwencje załamania się systemu finansowego, bankructw banków, instytucji ubezpieczeniowych dotknęły również inne branże i segmenty rynku. Podejmowano decyzje, które były jednym wielkim eksperymentem. Pompowano pieniądze w system, bez przekonania, że to coś pomoże. Kwoty rosły, a efektów nie było widać. Kraje bankrutowały, ludzie tracili mieszkania, Grecja zastanawiała się nad sprzedażą swoich wysp, żeby zaspokoić roszczenia dłużników. Bezrobocie w Hiszpanii wśród młodych osiąga rekordowe poziomy. Islandia ratuje swoich obywateli kosztem banków i wiarygodności. W Polsce rosnące koszty kredytów w walutach obcych prowadzą do kłopotów tysięcy osób, które nie potrafią poradzić sobie z ich bieżącymi spłatami. I pytania – co dalej, jak świat podniesie się po tych zawirowaniach. Czy kapitalizm przetrwa?

To nie było tak dawno. Raptem nieco ponad dekadę temu, przy czym ze skutkami gospodarczymi, niektóre kraje mierzyły się przez kolejnych kilka lat.

Tym bardziej zaskakujące są słowa Tomasza Janysta – prezesa Zarządu Fundacji Kaleckiego w rozmowie z Jakubem Majmurkiem.

Kryzys z 2008 miał dalekosiężne skutki, ale jego natura nie była wyjątkowa, miał wiele cech wspólnych z Wielkim Kryzysem z lat 30. XX wieku. Tego typu kryzysy jak ten sprzed dziesięciu lat są niejako wpisane w gospodarkę wolnorynkową. Mniej więcej wiedzieliśmy wtedy co nas czeka i jakie są możliwe reakcje. (źródło)

Korci mnie, żeby pozwolić sobie na taki banalny (i niezbyt empatyczny) chwyt publicystyczny. Autor wypowiedzi to rocznik 1988, podczas zawirowań sprzed dekady miał dwadzieścia lat. Tu powinny nastąpić uszczypliwości, w rodzaju poświęcania czasu na studia, picie piwa i ogólnie rozumianą rozrywkę studencką, ale odpuśćmy sobie.

Mamy tendencję do idealizowania przeszłości. Pamiętam jak w okresie szaleńczego wzrostu kursu franka, moja teściowa, która nie ma kredytu w tej walucie, ale członkowie jej rodziny mają, zatroskana mówiła, że tak źle to NIGDY nie było. Przeżyła komunistyczną Polskę, kryzys gospodarczy lat 80, stanie nocami w kolejkach, bezrobocie związane z przełomem, hiperinflację początku lat dziewięćdziesiątych ale jej zdaniem WŁAŚNIE TU I TERAZ tak źle nie było. Mówiła to z perspektywy wygodnego fotela, w miarę stabilnej sytuacji finansowej, gdy wszystko jest dostępne bez większych problemów w sklepach.

Chaos panujący wówczas na rynkach, niepewność związana ze skutkami podejmowanych decyzji opisane zostały w dziesiątkach książek (m.in. Zbyt wielcy by upaść, A.R. Sorkina), jeśli jednak nie doświadczyliśmy tego wówczas na własnej skórze, czy uczestnicząc w tych wydarzeniach, możemy uznać, że nic się wielkiego w zasadzie nie wydarzyło. Ot kryzys, jeden z wielu. Da się przeżyć. Zwłaszcza, że w większości rozwiniętych gospodarek dzisiejsze recesje i kryzysy nie wyglądają tak jak ten w latach trzydziestych – z ludźmi głodującymi, szukającymi najgorszej pracy, masowymi migracjami. Można więc łatwo bo zbanalizować. Jeśli jednak zajmujemy się ekonomią, to warto pogłębić swoje spojrzenie.

[Photo by Ehud Neuhaus on Unsplash]