Zapalniki

Nie lubię odwoływać się wyłącznie do własnej pamięci bo ta jest wyjątkowo ułomna. Na pewno jednak w lipcu/sierpniu 2008 roku czytałem po raz kolejny Poker kłamców Michaela Lewisa. Chciałem rozumieć co dzieje się na rynku amerykańskich obligacji.

Lewis opisywał sytuację z przełomu lat 80./90., która wówczas (2008) w moim mniemaniu opisywała to wszystko co się działo w USA, po raz kolejny i na większą skalę.

Zaznaczałem sobie kolejne cytaty:

Amerykański rynek hipoteczny jest teraz największym rynkiem kredytowym na świecie. Może kiedyś stanie się największym na świecie rynkiem obligacji

[…]

Przykładem najdziwniejszej alchemii było rozłączenie odsetek od kapitału i ponowne ich zlepienie, przez co stworzono hipoteki niemogące istnieć w realnym świecie. W ten sposób spłata odsetek przez mieszkańców osiedla w Kalifornii została połączona ze spłatą kredytu przez mieszkańców getta w Luizjanie i – voila! – narodził się nowy rodzaj obligacji.

[…]

Wiele nowych towarów wprowadzonych przez Salomon Brothers wykraczało poza regulaminowe zasady; nie trzeba było wykazywać ich w bilansie. Aby przyciągnąć nowych inwestorów i ominąć nowe przepisy, rynek stał się jeszcze bardziej zakamuflowany i skomplikowany

[…]

Fannie Mae oraz Freddie Mac mogły wspólnie, udzielając gwarancji, przekształcić większość mieszkaniowych długów hipotecznych w obligacje mające poparcie rządu. Im bardziej niepewny kredyt, tym większą opłatę kasa pożyczkowa musiała zapłacić, aby jej długi mogły otrzymać stempel jednej z agencji. Z chwilą, gdy kredyty zostały ostemplowane, nikogo nie obchodziła ich jakość. Niewypłacalni nabywcy domów byli od tej pory problemem rządu

Kilkanaście lat później to wszystko wyglądało niemal identycznie. Tylko było „bardziej”. Większy rynek, większe pieniądze, większe nieprawidłowości, no i jak się przekonaliśmy w ciągu kolejnych miesięcy większe konsekwencje.

W tym momencie żałuję, że nie mogę znaleźć konkretnych wypowiedzi i tekstów, które właśnie w wakacje 2008 kilkukrotnie się pojawiły. W dużym skrócie, część analityków wypowiadała się w tonie „Może i coś tam się dzieje w USA. Ale chodzi o egzotyczny rynek nieruchomości, który nijak się nie ma do polskiego rynku akcji”. Koncepcja była pociągająca, zwłaszcza, że WIG od połowy lipca lekko wzrastał. Wyglądało na to, że globalizacja wzięła sobie urlop i  w oczach niektórych analityków przestała działać.

Co się stało później wiemy doskonale. Globalne związki między rynkami, kapitałem a przede wszystkim strachem okazały się wyjątkowo silne. Spadki zaczęły być globalne, zaś podczas niektórych sesji wyprzedaży taniały równocześnie nie tylko akcje, ale niemal wszystkie rodzaje aktywów. Między innymi na złudnym przekonaniu, że historyczne korelacje mogą się utrzymywać zawsze i w każdych okolicznościach przejechał się fundusz OPERA FIZ tworząc swój „teksański hedge”.

Przypomniały mi się te zdarzenia sprzed dokładnie dziesięciu lat, gdy czytam, z jaką pewnością część komentatorów i analityków wypowiada się na temat bieżącej sytuacji w Turcji.

Parkiet cytuje wypowiedź Michała Krupińskiego, prezesa PEKAO  dla CNBC:

Zasadniczo Banki z rejonu Europy wschodniej nie są szczególnie uzależnione od sytuacji wewnętrznej w Turcji.

Kilka dni wcześniej Marta Petka-Zagajewska, szefowa zespołu analiz makroekonomicznych w PKO BP mówiła w podobnym tonie:

Niektóre instytucje już nas z tego koszyka wyjmują. To, co się w ostatnich dniach działo z walutami niektórych gospodarek wschodzących, np. RPA i Indii, wyraźnie pokazuje, że my jesteśmy w innej lidze. Dawniej polskie aktywa o wiele mocniej reagowały na takie zawieruchy.

[…]

Polska jest w niewielkim stopniu narażona na skutki odpływu kapitału z rynków wschodzących, związane np. z podwyżkami stóp procentowych w USA i aprecjacją dolara.

Kryzysy i bessy na rynkach globalnych mają to do siebie, że często następują po „odpaleniu jakiegoś zapalnika”. Zwykle tym zapalnikiem jest jakieś zdarzenie lub zestaw zdarzeń, które nie były spodziewane lub nie wierzono, że może nastąpić. Możemy użyć tu wyświechtanego określenia „czarny łabędź”. Ale nie chodzi o te dziesiątki medialnych prognoz z początku każdego roku, gdzie analitycy typują co niespodziewanego może się zdarzyć, tylko raczej o rumsfeldowskie „nieznane nieznane” lub to co tak zręcznie opisał R. Bookstaber w „Jak stworzyliśmy demona”.

Niezależnie od rozmiarów zespołu można tylko analizować modele ryzyka i płodzić raporty o kwestiach, które umiemy zidentyfikować i zmierzyć. Właściwie, wraz z rozmiarami zespołu rośnie prawdopodobieństwo, że otrzymasz coraz dokładniejsze informacje o problemach, które już zidentyfikowano – i niewiele nowych danych. Łatwo mierzalne zagrożenia były lepiej kontrolowane, ale to nie one liczyły się najbardziej. Prawdziwym ryzykiem jest to, którego nawet nie dostrzegasz.

Oczywiście tym zapalnikiem ostatecznym wcale Turcja nie musi się okazać, ale odnoszę wrażenie, że stanowi jeden z elementów, które jednak sugeruje rosnące ryzyko inwestycyjne w krajach, które przez wielu wrzucane są do jednego worka pod hasłem „rynków rozwijających się”, choćbyśmy nie wiem jak przekonywali się nawzajem, że Polska to nie Turcja i u nas jest zupełnie inaczej.