Plamy na słońcu

Teorie plam na słońcu pojawiają się i w ekonomii i na rynku kapitałowym. Dla niektórych może to być jedną wielką bzdurą, ale skoro inni traktują takie teorie na poważnie, może warto bliżej zasygnalizować temat. Dlaczego, teorie powiązane z plami na słońcu mają być gorsze lub mniej wiarygodne od innych teorii ?. ?To, co dzisiaj jest dowiedzione, kiedyś było fantazją” – William Blake

Trudne początki

Odkrycie plam na słońcu to zasługa Galileusza. Na samym początku nikt mu nie wierzył, że je widział, ale niedługo potem kolejni filozofowie, astronomowie czy fizycy prześcigali się w interpretacji tego, co zobaczył Galileusz. Jedni zakładali, iż są to obserwowane na tle tarczy słonecznej planety wewnętrzne. Potem, próbowano zrobić z plam – dziury w powłoce słonecznej, pozwalające zajrzeć pod tę powłokę i obserwować powierzchnię Słońca. Poglądy te ewoluowały i zmieniały się wraz rozwojem wiedzy. Obok ewolucji poglądów ewoluowało również znaczenie tego odkrycia i jego wykorzystanie praktyczne, w ekonomii, finansach, medycynie, rolnictwie, ochronie przyrody czy też obronności.

Plamy w służbie ekonomii

Na początku XIX wieku brytyjski astronom Herschel ogłosił, że ceny zbóż i zmiany ich cen zależą od plam na słońcu. Nieco później, przekształcono ten pogląd na zależność pomiędzy kursami cen akcji a liczbą plam na słońcu. Na początku nie było to traktowane zbyt poważnie. Pod koniec tego samego stulecia Herschel znalazł kontynuatora swej idei. Powstała wtedy jedna z pierwszych z pierwszych neoklasycznych teorii cyklu koniunkturalnego – Teoria plam na słońcu Jevonsa. Zakłada ona, iż okresowe pojawianie się większej liczby plam na słońcu powoduje okresy nieurodzaju. Okresowe zmiany w produkcji rolnej wywołują z kolei zmiany w produkcji przemysłowej. Mamy, zatem do czynienia z cyklem koniunkturalnym, który wynika z oddziaływania praw przyrody na procesy gospodarcze. Jest to jedna z trzech (obok teorii innowacji i teorii cyklu politycznego) teorii neoklasycznych, o charakterze egzogenicznym (zewnętrznym), o których sam się uczyłem podczas studiów.

Co wiemy dzięki nauce?

Charakterystyczną właściwością plam na słońcu jest ich w miarę regularna cykliczność – średnio co 11 lat liczba plam na Słońcu osiąga swoje apogeum. Można powiedzieć, iż co około 11 lat Słońce mocno zwiększa swoją aktywność, a wtedy przez kolejne 3-4 lata do powierzchni naszej planety dociera znacznie więcej energii, niż w innych okresach. Jak wyliczono, temperatura wód oceanicznych zwiększa się wtedy o mniej więcej 0.6 ° C. Znacznie zmienia się wówczas pogoda, tj. klimat ociepla się. Później następuje oziębienie, podczas którego globalna ilość opadów ulega znacznemu zwiększeniu. Zmiany są wyraźnie zauważalne, przykładem może być że analiza grubości słojów, widocznych na przekroju pnia długowiecznego drzewa (amatorzy metody badawczej za pomocą izotopu c14 mają pełne ręce roboty), a także wysokość kolejnych warstw osadu dennego po planktonie rosnącym w  jeziorach. Zapewne w tym momencie akcjonariusze Kolastyny (kosmetyki do opalania), posiadacze nadmorskich rezydencji (zatrwożeni możliwością ich zalania przez podnoszący się wskutek globalnego ocieplenia, poziom wód) i rolnicy oraz posiadacze firm spożywczych (np. producenci wody mineralnej) z terenów o dużym deficycie wody, już szukają informacji, w jakiej części obecnego cyklu już jesteśmy. No, trochę przesadziłem 🙂 Takiej prostej zależności tu nie ma.

Czym są właściwie plamy słoneczne?

Plamy słoneczne są najogólniej mówiąc, rozciągającymi się na przestrzeni dziesiątek tysięcy kilometrów, rejonami o  obniżonej temperaturze i jednocześnie niezwykle nasilonej aktywności elektromagnetycznej. Są to, mówiąc „po ludzku” 🙂 potężne magnesy zmieniające okresowo swe natężenie. I jak magnesy, plamy posiadają i nadają fale elektromagnetyczne. Pojawiają się one w dwóch pasach, poniżej i powyżej równika słońca. Miernikiem aktywności słońca, a zarazem liczby plam jest tzw. liczba Rudolfa Wolfa. Plama jest widocznym z Ziemi efektem różnicy temperatur na powierzchni słońca, prowadzących do protuberacji, czyli erupcji plazmy. Najczęściej wraca ona na powierzchnię wzbudzając pole elektromagnetyczne, docierające do Ziemi. Czasem plazma nie wraca na powierzchnię i wędruje w kosmos, będąc źródłem tzw. wiatru słonecznego. Jest to zabójczy dla organizmów strumień protonów, przed którym chroni nas magnetosfera Ziemi. Wiatr ten wnika częściowo od strony biegunów planety do górnych warstw atmosfery, wywołując znane chyba wszystkim zorze polarne. Wejście protonów w atmosferę wywołuje drgania, tzw. Rezonans Schumanna, który…… jest najważniejszym naturalnym oddziaływaniem elektromagnetycznym na organizm człowieka. Rezonans ten jest określany ?pulsem ziemi”. Od początku lat osiemdziesiątych nieprzerwanie rośnie. Nauka nie do końca potrafi odpowiedzieć na skutki takiego oddziaływania na organizm człowieka, ale już nawet starożytni wiedzieli, co nieco w temacie.

Majowie natchnieniem

W 1986 Maurice Cotterell wysunął teorię dotyczącą cykli słonecznych. Przez jakiś czas podejrzewał, że zmienne pole magnetyczne słońca ma wpływ na życie na Ziemi i napisał program, którego zadaniem było policzyć relacje między polem magnetycznym słońca i Ziemi. Model ten potwierdził cykl plam słonecznych, trwający niecałe 11,5 roku. Jednak znalazł również dowód na występowanie o wiele dłuższych cykli liczących ok. 1 366 040 dni. Jego praca obrała nowy kierunek, kiedy przeczytał o Kodeksie drezdeńskim. 1 366 560 dni! To było dokładnie o dwa okresy (tzolkin), 260 dniowe więcej niż zakładał jego model. W życiu codziennym korzystali z dwóch kalendarzy: 365-dniowego HAAB i 260-dniowego TZOLKIN. Cotterell doszedł do wniosku, że kalendarz Majów był oparty na znajomości cykli plam słonecznych. To również wyjaśniało, dlaczego Majowie mieli obsesję na punkcie mierzenia długich okresów czasu i ich wiarę w cztery poprzednie długie cykle wzrostu i upadku człowieka. Zjawiska kosmiczne, ruchy planet, plamy na Słońcu i ich wpływ na ludzką psychikę czy płodność gatunku interesowały Majów szczególnie. Słońce czcili jako najwyższe bóstwo, dlatego istotą ich astrologii były wpływy słoneczne i cykliczność zjawisk w Układzie Słonecznym. Cotterell wykrył, że Majowie przewidzieli niespotykanie wysoką aktywność plam słonecznych, występującą u kresu wielkiego cyklu. Wierzyli, że obróceniu ulegnie pole magnetyczne słońca, powodując trzęsienia ziemi i powodzie spowodowane wystąpieniem oceanów z brzegów.

Zmiana pola magnetycznego będzie miała znaczący wpływ na naszą szyszynkę, powodując wzmożone wydzielanie melatoniny. Melatonina jest uważana między innymi za hormon opóźniający starzenie się organizmu i przedłużający młodość. Czy tak jest naprawdę? Naukowcy podkreślają korzystny wpływ melatoniny na układ hormonalny, którego równowaga ulega zachwianiu wraz ze starzeniem się. Jednak nie można jej uznać za eliksir młodości i lek leczący wiele chorób.

Według pewnej grupy astrofizyków ruchy ciał niebieskich i konstelacji mają co jakiś czas wpływ na nasze Słońce i wtedy ma miejsce zdarzenie, które zabija cywilizację na Ziemi. Niektóre skrajne teorie, czerpiące z wiedzy Majów, zakładają nawet, że 22 grudnia 2012, roku nastąpi nieodwołalnie Koniec Świata. W grudniu owego roku, nastąpi bowiem coś w rodzaju niewyobrażalnego krótkiego spięcia w polu elektromagnetycznym Słońca, które diametralnie zmieni jego właściwości magnetyczne. Jeden ze złośliwych komentarzy, jaki znalazłem, był dość zabawny – „Datę proszę sobie zanotować w notesiku, by potem mieć jasność, których długów już nie trzeba będzie oddawać”

Plamy w historii

Kilkunastu naukowców prowadziło dokładne badania nad związkiem cykli słonecznych na zachowania społeczne na ziemi. Wykazali oczywiste zbieżności między cyklami aktywności a zachowaniem społeczeństw. Analizując historię rozwoju ludzkości, mozna odnieść wrażenie że niska aktywność słoneczna to okres lenistwa, zimna i głodu a zwiększona liczba plam – budzi wojownicze instynkty i pobudza ekspansję oraz rozwój.

Przykładów w historii znaleziono mnóstwo. I tak na przykład, rozwojowi cywilizacji Sumerów i  Babilonii, a następnie cywilizacji Egipcjan i megalitycznej cywilizacji kultury Stonehenge towarzyszyły okresy znacznie wzmożonej aktywności słonecznej. Spokojna społeczność starożytnej Grecji rozwijała się z kolei w okresie małej aktywności Słońca. Imperium Rzymskie rosło w siłę w okresie szybkiego przyrostu aktywności z tzw. „głębokiego dołka greckiego” do czasów tzw. „maksimum rzymskiego”, jakie wyznaczono około I roku naszej ery. Średniowieczne wyprawy krzyżowe, czyli tzw. krucjaty, odbywały się w okresie tzw. „astronomicznego maksimum średniowiecznego”. Klęski głodowe, które wystąpiły po 1700 r., często były stowarzyszone z minimami aktywności Słońca. A co mamy dzisiaj? Obecnie żyjemy w okresie, jak to określono „maksimum nowożytnego”.

Są też, oczywiście, pewne odstępstwa od reguły. W 1976 roku astronom John Eddy opublikował pełną historię ??okresu bez plam”. Okres ten trwał od 1645 do 1715, czyli tak jak byśmy to teraz ocenili, ponad sześć normalnych cykli słonecznych. Plamy znikły wówczas z powierzchni Słońca niemal całkowicie. Okres ten, znany obecnie jako „mała epoka lodowcowa” lub Minimum Maundera, odznaczył się znacznym oziębieniem klimatu i wyjątkowo surowymi zimami. Zbiegał się przy tym prawie, co do dnia z okresem panowania Ludwika XIV nazywanego ”Królem Słońce” i był jednym z najbardziej pokojowych okresów w historii ludzkości.

Nawet NASA trzyma rękę na pulsie!

Potrzeba przewidywania przebiegu aktywności Słońca ma swoje uzasadnienie zarówno naukowe jak i ekonomiczne. Korzyści naukowe są oczywiste. Jeśli zaś chodzi o użyteczność dla dziedzin bardziej bliskim ?Kowalskiemu”, czyli dotyczących nas wszystkich, takich jak np. rolnictwo, łączność, albo pogoda i klimat, to również łatwo go dostrzec, jeśli się stwierdzi istnienie związków przyczynowo-skutkowych pomiędzy aktywnością Słońca i zjawiskami geofizycznymi. Wiadomo na przykład powszechnie, że dla łączności pierwszorzędne znaczenie ma przewidywanie warunków propagacji fal radiowych, ułatwione dzięki korelacji stanu jonosfery i zjawisk geomagnetycznych z aktywnością Słońca. Rozbłyski słoneczne potrafią skutecznie zakłócać lub nawet niszczyć urządzenia satelitarne na orbicie, których nie chroni pole magnetyczne Ziemi. Na kontakt z przenikliwymi cząstkami wytwarzanymi podczas erupcji słonecznych narażeni są astronauci, u których mogą one wywoływać chorobę popromienną. Nawet zakłócenia telefonii komórkowej czy trzaski w radiu to skutek tego, że Śłońce czasem „ziewa”. Zwiększona aktywność słoneczna i globalne ocieplenie (niezależnie od ?efektu cieplarnianego”) prowadzić może do znaczących przesunięć areałów rolnych, jak również obszarów o deficycie wody pitnej itp.

Co o tym sądzi NASA? – ?31 lipca pojawiła się mała plama słoneczna, trochę się przemieszczała i zniknęła po kilku godzinach. To zdarza się na słońcu cały czas i nie było by warte uwagi, jednak ta plama była szczególna, ponieważ miała polaryzację wsteczną. (odwrotną polaryzację magnetyczną)…. Wsteczna ( odwrotnie spolaryzowana) plama słoneczna jest znakiem, który rozpoczyna nowy słoneczny cykl. Ta mała wsteczna plama ma znaczenie, ponieważ przepowiada: Naprawdę duży cykl słoneczny. ….. Kolejny 24 cykl słoneczny powinien zacząć się ?kiedykolwiek teraz” rozpoczynając burze na słońcu…….Jeśli cykl 24 naprawdę się rozpoczął, nie należy oczekiwać jakiś burz natychmiast. Ostatni cykl potrzebował czasu żeby urosnąć….. Cykl 24 również się rozpędzi, wtedy fajerwerki zaczną się naprawdę……….Badacze Uniwersytetu Kolorado wierzą, że następny cykl słoneczny będzie najintensywniejszy od 50 lat.”

Być może kogoś zainteresowałem 🙂

Dlaczego poruszam temat plam na słońcu? Zwolennicy teorii naturalnego cyklu koniunkturalnego, którzy inwestują długoterminowo będą zapewne w stanie próbować prognozować cykliczność zjawisk wywołanych fazami większej bądź mniejszej aktywności słonecznej, a co za tym idzie trendów w niektórych gałęziach przemysłu i spółkach, które je reprezentują (nawet spółki z sektora zbrojeniowego – dość powszechnie uważa się, iż większa aktywność słoneczna, rezonując silniej na organizm ludzki, prowadziła do eskalacji konfliktów, i coś jest chyba obecnie na rzeczy…). Dla inwestorów o długim horyzoncie inwestycyjnym połączenie zawartości portfela z cyklami koniunkturalnymi jest sprawą oczywistą. Mam tu na myśli bardziej cykle 22-letnie, niż te, o których mówi np. Berger. Jego prognoza globalnych zmian temperatury Ziemi dotyczy najbliższych, bagatela (!) 200 000 lat. Wynika z niej, że następne zlodowacenie wypadnie już za 10000 lat. Berger obiecuje jednak, że będzie ono względnie łagodne. Inwestor krótkoterminowy machnie pewnie ręką, chyba, że po przemyśleniu dokona transakcji, a potem skryje się na dłuższy czas w komorze kriogenicznej, obok Walta Disneya. I na koniec – brawa dla każdego, kto doszedł do tego momentu, znaczy – przeczytał 🙂 . Dużo wyszło, ale skracałem jako mogłem. Podziękowania dla ?Przema”.