Kilka przydatnych pytań

Ważnym motywem gorączki na rynku kryptowalut jest drastyczny spadek zaufania do tradycyjnego sektora finansowego. Nie poszedłbym tak daleko by traktować to zjawisko jako przyczynę popularności kryptowalut ale dostrzegam w nim czynnik ułatwiający kryptowalutom zdobycie popularności.

Utrata zaufania do tradycyjnego sektora finansowego wiąże się z globalnym kryzysem finansowym z lat 2008-2009 i późniejszymi lokalnymi tąpnięciami (na przykład na Cyprze), które osłabiły przekonanie społeczeństw o bezpieczeństwie środków powierzonych instytucjom finansowym. Drugim aspektem tego zjawiska jest przekonanie o powszechnym stosowaniu przez instytucje finansowe nieuczciwych praktyk biznesowych. Nagłośnione w mediach afery konsumenckie, takie jak polisolokaty albo spready walutowe przy kredytach hipotecznych, sprawiły, że zjawisko utraty zaufania do tradycyjnego sektora finansowego występuje także w Polsce. Mimo tego, że sektor finansowy w Polsce relatywnie spokojnie przetrwał globalny kryzys finansowy.

Utrata zaufania do tradycyjnego sektora finansowego ułatwia zdobywanie klientów podmiotom spoza tego sektora. Niestety, dla wielu ludzi porzucenie konwencjonalnego sektora finansowego jest przysłowiową ucieczką z deszczu pod rynnę. Spektakularnym przykładem jest tutaj Amber Gold. Nie można zaprzeczyć, że podstawową motywacją klientów Amber Gold było znacznie wyższe niż w konwencjonalnym sektorze oprocentowanie tzw. lokat. Jednocześnie wielu klientów Amber Gold relatywnie łatwo uwierzyło w model biznesowy Amber Gold bo było przekonanych, że tradycyjne instytucje finansowe oferują nieatrakcyjnie niskie oprocentowanie ponieważ nieuczciwie wykorzystują klientów a nie dlatego, że dwucyfrowe oprocentowanie było z ekonomicznego punktu widzenia nierealne.

W 2014 roku pisałem o przekręcie finansowym pod nazwą Secure Investment, którego twórcy kusili klientów obietnicą zysków na poziomie 1% dziennie. Jedna z ofiar tego przekrętu, manager z sektora naftowego w Teksasie, wyjawił jednak reporterom Bloomberga, że zainteresował się ofertą Secure Investment, ponieważ po kryzysie finansowym z lat 2008 – 2009 przestał ufać bankierom i brokerom. Stracił zaufanie do tradycyjnego sektora finansowego ale zaufał firmie, o której wszystkie informacje zebrał z jej strony internetowej i która obiecała mu 1% zysku dziennie.

W związku z gorączką na rynku kryptowalut amerykański regulator rynków finansowych opublikował oświadczenie, w którym znalazła się lista kilkunastu pytań, które inwestorzy powinni sobie zadać przed rozpoczęciem nowej inwestycji. Pytania w oświadczeniu SEC dotyczą Initial Coin Offerings ale moim zdaniem mogą mieć świetne zastosowanie w przypadku wszystkich inwestycji poza konwencjonalnym sektorem finansowym a także w odniesieniu do wielu produktów sprzedawanych przez tradycyjne instytucje finansowe, takie jak banki czy domy maklerskie.

Nie mam żadnych złudzeń co skuteczności, a raczej jej braku, akcji informacyjno-edukacyjnych, prowadzonych obecnie przez instytucje regulacyjne. Myślę, że nawet najlepiej przygotowane kampanie nie wygrają z trzycyfrowymi tygodniowymi stopami zwrotu i perspektywą osiągnięcia zysków na takim poziomie. Przygotowana przez SEC lista pytań wydaje się mi jednak bardzo sensowna i moim zdaniem może ułatwić odróżnienie ryzykownych inwestycji od przekrętów finansowych maskujących się jako ryzykowne inwestycje. Tak wygląda lista SEC:

• Z kim zawieram kontrakt?
  • Kto jest emitentem aktywu albo twórcą wehikułu inwestycyjnego, który nabywam? Co o nim wiem? Jakie ma doświadczenie? Czy posiada sensowny plan finansowy? Czy rozumiem ten plan biznesowy? Czy przygotował szczegółową informację o produkcie?
  • Kto prowadzi działania marketingowe tego produktu? Czy otrzymuje za to wynagrodzenie? Czy ujawnił to wynagrodzenie? Jakim doświadczeniem dysponuje sprzedawca? Czy prowadzi swoje działania zgodnie z prawem?
  • W jakim państwie mają siedziby wspomniane wyżej podmioty? Dodałbym: jak to wpłynie na możliwości i koszty dochodzenia moich praw?
• Gdzie konkretnie (do jakiej organizacji) trafią moje pieniądze? Na co zostaną przeznaczone? Czy zostaną/mogą zostać przeznaczone na pokrycie wypłat wcześniejszych inwestorów?
• Jakie konkretne prawa nabywam wraz z moją inwestycją?
• Czy są dostępne jakieś wyniki finansowe? Czy były audytowane a jeśli tak to przez kogo?
• Czy istnieją rzetelne, weryfikowalne dane transakcyjne produktu/wehikułu, który kupuję? Dodałbym: czy pochodzą z niezależnego źródła? jak długi okres obejmują?
• Jak, kiedy i z jakimi kosztami mogę wyjść ze swojej inwestycji? Dodałbym: jakiej płynności na rynku mogę oczekiwać?
• Czy oferta jest zgodna z obowiązującymi przepisami? Jeśli nie to jakie będę tego konsekwencje dla bezpieczeństwa inwestycji i jej wartości w przyszłości?
• Jaką ochroną prawną dysponuję w przypadku oszustwa, cyberprzestępstwa albo niekorzystnej zmiany warunków biznesowych? Czy ktoś będzie odpowiedzialny za zwrot mojej inwestycji gdy coś pójdzie nie tak?
• Jeśli przysługuje mi jakaś forma ochrony kapitału to w jaki sposób mogę dochodzić swoich praw i czy istnieje jakiś fundusz na takie świadczenia? Dodałbym: czy fundusz jest niezależny od emitenta albo twórcy produktu?

Trzy poruszone przez SEC zagadnienia dotyczą bezpośrednio kryptowalut a konkretnie pierwszych emisji kryptowalut (ICOs). Pominąłem bo po pierwsze mają techniczny charakter a po drugie nie chciałbym ograniczać powyższych rozważań do sektora kryptowalut. Sformułowane przez SEC pytania będą przydatne przy ocenie każdej okazji inwestycyjnej spoza konwencjonalnego sektora finansowego: od inwestycji w projekt biznesowy polecany przez znajomego na Facebooku po ofertę sprzedaży sygnałów inwestycyjnych na stronie internetowej. Będą także przydatne przy ewaluacji produktów oferowanych przez banki i domy maklerskie – zwłaszcza egzotycznych, niszowych produktów inwestycyjnych.

Proszę zwrócić uwagę na jedno z pytań: Jak, kiedy i z jakimi kosztami mogę wyjść ze swojej inwestycji? Postawienie tego pytania i rzetelna na nie odpowiedź mogłyby uchronić wielu ludzi przed katastrofalną w skutkach inwestycją w polisolokaty. Przede wszystkim tych klientów, którzy nie dysponowali odpowiednio długim horyzontem inwestycyjnym.

Przydatność opracowanej przez SEC serii inwestycyjnych pytań kontrolnych daleko wykracza więc poza sektor kryptowalut i może pomóc inwestorom unikać pułapek zastawianych na nich w tradycyjnym sektorze finansowym.