Część ludzi prosi się o straty finansowe

Wyobraźcie sobie, że kilka lat po wyjściu z więzienia twórca Amber Gold zakłada nowy biznes – Amber Diamond, który oferuje wysokooprocentowane lokaty w diamenty. Czy znalazłby ludzi gotowych powierzyć mu swoje oszczędności?

Myślę, że nie miałby z tym większych problemów. Izabella Kaminska z FT Alphaville zwróciła uwagę na olbrzymią popularność piramid finansowych tworzonych przez rosyjskiego oszusta – Siergieja Mawrodiego. Stworzone przez niego piramidy finansowe działają w wielu państwach, od Południowej Afryki przez Indie po Chiny i oferują od 30% do 100% zysku miesięcznie.

Rzecz w tym, że Mawrodi jest przestępcą skazanym za oszustwa finansowe, który spędził ponad 4 lata w rosyjskiej kolonii karnej. W latach 90. stworzył w Rosji piramidę finansową – MMM, do której Rosjanie wpłacili ponad 100 mln dolarów. MMM ogłosiła niewypłacalność w 1997 roku. Zanim Mawrodi trafił do więzienia w 2007 roku zdołał stworzyć inne piramidy finansowe, między innymi Stock Generation w USA. Kandydował także do rosyjskiej Dumy (i został wybrany) z programem wykorzystania pieniędzy publicznych do pokrycia strat, które poniosły ofiary jego oszustw finansowych.

Co ciekawe, obecne przedsięwzięcia Mawrodiego też mają w swojej nazwie MMM co teoretycznie powinno ułatwić potencjalnym ofiarom dotarcie do prawdy o ich założycielu. Jedno z nich MMM Global w całości opiera się na bitcoinach i jak twierdzi Mawrodi to właśnie transakcje uczestników MMM Global, zwłaszcza z Chin, odpowiadają za podwojenie kursu bitcoina w ostatnich dwóch miesiącach. Ten szczegół może sugerować skalę popularności piramidy finansowej Mawrodiego. Inną oznaką popularności może być także fakt, że działaniem piramid zaczynają się interesować media i duże instytucje. W RPA przed machinacjami Mawrodiego ostrzega między innymi Południowoafrykańska Partia Komunistyczna.

Najnowsze wcielenie piramid Mawrodiego jest rodzajem spółdzielni, której członkowie pomagają sobie przesyłając pieniądze. Po zadeklarowaniu gotowości wsparcia i wpłacaniu zadeklarowanej sumy uczestnik otrzymuje możliwość otrzymania wsparcia na tą samą kwotę. Przy czym jej wysokość rośnie o 30% miesięcznie (albo o 100%). Kwotę potencjalnego wsparcia zwiększają też bonusy początkowe albo opublikowanie na YouTube osobistej reklamy piramidy finansowej. Jak za chwilę stanie się jasne, sposób w jaki Mawrodi wykorzystał popularne na świecie tendencje sugeruje olbrzymią sprawność w oszukańczym procederze, którym się zajmuje.

Zresztą, nawet użycie w tym kontekście słowa „oszukańczy” może nie być właściwe bo piramidy finansowe na swoich stronach ostrzegają między innymi, że nikt nie oferuje żadnych gwarancji a każdy uczestnik może stracić wszystkie wpłacone pieniądze. Myślę jednak, że dużo większą siłę oddziaływania mają kalkulatory szczęścia pokazujące do jakiej kwoty zwiększy się po roku wpłacona suma:

Moim zdaniem sukces, który w ostatnich kilku miesiącach odnosi Mawrodi pokazuje ograniczenia edukacji finansowej. Po pierwsze, mówimy w tym przypadku o przestępcy i oszuście, o którym informacje są dostępne natychmiast po wpisaniu jego nazwiska w Google. Po drugie, mówimy tutaj o stopach zwrotu, które nie tylko muszą się wydać podejrzane (podejrzane było kilkanaście procent rocznie oferowane przez Amber Gold) ale po prostu nie mogą zostać inaczej wytłumaczone jak przez oszustwo i mechanizm piramidy finansowej. Mimo tych dwóch gigantycznych sygnałów ostrzegawczych Mawrodi nie ma problemu z rekrutowaniem nowych uczestników.

Warto też zwrócić uwagę na deklarowane tło ideologiczne działań Mawrodiego. W manifeście  odwołuje się do dwóch popularnych motywów: przekonania o niesprawiedliwym charakterze świata i niechęci do systemu bankowego: Współczesny świat jest zły. Jest nieludzki, krzywdzący i niesprawiedliwy. To jest świat pieniędzy a nie świat dla ludzi. To jest świat dla tych, którzy tworzą pieniądze: bankierów, finansistów, urzędników i milionerów. A ludzie są tylko pionkami w tej grze. Pełnią rolę służących. Dlaczego bankierzy pracują mniej a zarabiają setki razy więcej?

Piramida finansowa, którą stworzył Mawrodi jest aktem rebelii milionów zwykłych ludzi przeciwko finansowemu niewolnictwu. Rebelii, w której mogą zarobić 30% miesięcznie a przy tym mieć przekonanie, że pomagają innym ludziom wyrwać się z niewoli systemu rezerw cząstkowych.

Moim zdaniem Mawrodi wykorzystuje bardzo silny efekt psychologiczny. Poprzez nawiązanie z potencjalnymi uczestnikami emocjonalnej i ideologicznej więzi neutralizuje zagrożenie związane z krytycznym myśleniem. Skoro uczestnicy MMM mają razem z Mawrodim toczyć walkę z finansowym niewolnictwem to nie będą powątpiewać w szczerość jego motywów ani sprawdzać jaki mechanizm wypracowuje 30% zysku miesięcznie. Na początku roku, przy okazji opisywania działań Zbigniewa Stonogi na NewConnect, zwróciłem uwagę na niebezpieczeństwo związane z łączeniem motywacji emocjonalnej i ideologicznej z aktywnością inwestycyjną. Jestem przekonany, że będzie przybywać przedsięwzięć, które przez odwoływanie się do ideologicznej wspólnoty będą starały się nakłonić ludzi do nienajlepszych inwestycji.

Działania i sukcesy Mawrodiego to także dobry pretekst by zapytać o to jak bardzo państwo, w postaci aparatu regulacyjnego, powinno chronić lekkomyślnych i chciwych ludzi przed robieniem sobie finansowej krzywdy. Odpowiedź na to pytanie w dużym stopniu determinuje stosunek do regulacji, w tym regulacji w sektorze finansowym. Część czytelników będzie argumentować, że skoro część ludzi wręcz prosi się o krzywdę to być może najlepszym rozwiązaniem będzie pozwolić im jej doświadczyć. Jednak kolejne sukcesy Mawrodiego pokazują, że trwałość wyciąganych z takich przeżyć lekcji jest w skali całego społeczeństwa ograniczona. Co więcej, ofiarami oszukańczych machinacji bardzo często padają ludzie, którzy najmniej mogą sobie na to pozwolić.