Polecam i ponarzekam

Kilka lat temu, gdy pracowałem jeszcze w klasycznych mediach finansowych, w gronie znajomych rozmawialiśmy o trendzie, jaki zaczął panować w polskich gazetach. W miejsce pogłębionych analitycznych tekstów, pisanych przez dziennikarzy, którzy starali się sie rozumieć mechanizmy rynkowe, choćby, dlatego ze sami inwestowali, zaczęły pojawiać sie „opisówki” – bez refleksji, polotu i w końcu znaczenia dla czytelników. Gazety były wypełniane. Trudno jednak powiedzieć, ze była tam treść. Raczej zawartość. Jeden z autorów, który wkrótce zrezygnował z pracy w dotychczasowej redakcji, a który pisywał teksty, wymagajace sporej pracy analitycznej (grzebania w źródłach, obliczeń, symulacji) powiedział: „czemu sie dziwisz; jeśli za tekst, nad którym spędzę kilka dni dostanę taką samą stawkę, jak za kilka wstawek przepisanych z agencji informacyjnej, okraszonych wypowiedziami przedstawiciela spółki czy analityków, co zajmie mi 15 minut, to chyba jasne, dlaczego tak jest. Zwłaszcza, że redakcja wymaga ode mnie 2-3 tekstów dziennie”. Faktycznie ludzie nie są ograniczeni. Dopóki reklamodawcy wykupują miejsce w gazecie można się nie przejmować treścią.

Na szczęście lekturę ciekawych, inspirujących, pokazujących zaangażowanie autorów umożliwia kilka blogów, które regularnie czytuję, a które o kilka rzędów długości wyprzedzają treścią, innowacyjnością podejścia i wyborem tematów to, co można znaleźć w papierowej prasie.

Choć nie powinno mnie to już specjalnie dotykać, to jednak przy pewnej okazji niemal za każdym razem zadaję sobie pytanie – dlaczego nasze gazety/magazyny nie wyszukują, a ostatecznie drukują właśnie pewnego typu zaangażowanych autorów. Ta okazja to lektura kolejnej książki napisanej przez dziennikarza. Zagranicznego. Książki, która czasem jest zbiorem materiałów publikowanych wcześniej w macierzystych gazetach. Jednym z takich autorów jest Malcolm Gladwell z New Yorkera, którego kilka książek po polsku już się ukazało. Ostatnia – „Co widział pies i inne przygody, jest na rynku już kilka miesięcy”. Podchodziłem do niej z pewnym dystansem, bo o ile pierwsze dwie („Punkt przełomowy”, „Błysk”), były wyjątkowo sympatyczne i inspirujące, to po kolejnej („Poza schematem”) odniosłem wrażenie, że Gladwellowi wyczerpały się chwilowo pomysły i pewne tezy są mocno naciągane (wszystkie pozycje wydał Znak).

Tymczasem zaskoczenie było ogromne już od pierwszego tekstu poświęconego zjawisku i historii, czegoś co wielu osobom może wzbudzić wyłącznie uśmieszek zażenowania na twarzy – historii różnego rodzaju sprzętów kuchennych sprzedawanych między innymi w różnego rodzaju telezakupach. Pomijając to co sam sądzę (być może niezasłużenie) o jakości i konieczności posiadania różnego rodzaju rzeczy sprzedawanych w ten sposób, sama historia sprzedaży rodzącej się w ten sposób jest niesłychanie wciągająca.

Gladwell zajmuje się we wszystkich swoich książkach światem nas otaczającym. Ale opisuje go przez pryzmat rzeczy, nad którymi się nie zastanawiamy, bo wydają się tak oczywiste, lub tak banalne. Jednak jego zaangażowanie, praca dziennikarsko-badawcza, którą podejmuje sprawia, że z chęcią czytamy o sensie i problemach związanych z badaniami mammograficznymi, podejmowaniem ryzyka (nie koniecznie w świecie finansów, ale w różnego rodzaju biznesach), tym jak zmieniał się rynek pewnych produktów w wyniku przełomowych, choć nie wprost oczywistych koncepcji. Jaki jest problem z nadmiarem informacji, w kontekście działań wywiadu, analiz rynku i upadku np. Enrona.

W nowej książce jeden z rozdziałów poświęca „konfrontacji” Victora Niederhoffera (jedna z gwaizd funduszy hedge lat osiemdziesiątych) i Nassima Taleba (również właściciel funduszu hedge, twórca koncepcji „czarnego łabędzia”, czyli niespodziewanych zdarzeń na rynkach). Różni ich właściwie wszystko, od inspiracji filozoficznych, gustów muzycznych, po sposób działania na rynku, aż do konceptu ryzyka i wpływu, bądź możliwości zarządzania owym ryzykiem.

Gladwell opisuje rynek opcji w banalny sposób, tak żeby zrozumiał całą ideę  człowiek nie mający pojęcia o finansach. Zazdroszczę mu tej zdolności.

Spotkanie tych dwóch różnych osobowości to relacja uczeń (Taleb) – mistrz (Niederhoffer), z których uczeń w żadnym wypadku nie chce być taki jak mistrz, a jednak jest nim zafascynowany.

„Facet mieszkał w rezydencji z tysiącami książek, a ja o czymś takim marzyłem od dziecka – mówił Taleb – Ma w sobie trochę z wojownika, trochę z uczonego.

[…]

Mniej więcej na miesiąc przed krachem Niederhoffer spotkał się z Talebem na obiedzie w restauracji i powiedział, że sprzedaje zakłady bez zabezpieczeń [chodzi o wystawianie opcji]. Możemy sobie wyobrazić obu siedzących po przeciwnych stronach stołu. Niederhoffer wyjaśnia, że zakładając się w ten sposób, podejmuje dopuszczalne ryzyko, że szanse tak dużego spadku cen akcji i popłynięcia są minimalne, a Taleb słucha go, kręci głową i myśli o czarnych łabędziach.

– Byłem przygnębiony, kiedy stamtąd wyszedłem – mówi Taleb. – Oto facet, który wychodzi i wali tysiąc bekhendów. W szachy gra tak, jakby walczył o życie. Cokolwiek zechce zrobić, kiedy rano wstanie z łóżka, robi to lepiej niż ktokolwiek inny, zanim skończy się dzień.[…] Rozmawiałem z moim bohaterem…”

Gladwell opisuje zjawiska budując opowieści. Opowieści o ludziach i ich fascynacjach. Widać, że włożył w swoją dziennikarską pracę mnóstwo pracy. Nie jest to wyłącznie przepisanie notatki z Reutersa i telefon do prezesa firmy, z prośbą o komentarz. I tego mi ogromnie brakuje w rodzimych mediach finansowych. Rynek polski w ostatnich latach bardzo się rozwinął, są nowe rynki, nowe zjawiska, nowe idee i trudno znaleźć w gazetach klasycznych ślad czegoś, co mogłoby być inspiracją do własnych dalszych poszukiwań. Może to jest powód upadku prasy papierowej. A przynajmniej jeden z ważniejszych powodów. W każdym razie nie ma co narzekać. Na szczęście są utalentowani blogerzy w sieci.

(Inna utalentowana dziennikarka pisząca z zaangażowaniem i niezwykle żywym językiem, której książki ukazały się w polskim tłumaczeniu to Mary Roach – czy są na rynku polskim dziennikarskim takie postaci, piszące o tak różnorodnych tematach?)