Wielki Plan Przeobrażenia Rynków

Deregulacja, deregulacja, deregulacja. Słowo, które jest na ustach całego zachodniego świata, a także w Polsce. Oto nagle część polityków zorientowała się, że nadmierne regulacje – mające podobno na celu ułatwienie życia obywatelom, oraz ich ochronę – chyba poszły nieco za daleko. Nie będę zajmował się bieżącą polityką, moja wiara w realne zmiany jest raczej słaba, ale pomyślałem sobie, że to dobry moment, by, po raz już nie wiem który, zająć się polskim rynkiem kapitałowym.

Wiele lat temu, w jednym z felietonów pisywanych jeszcze przeze mnie do Gazety Giełdy Parkiet, pozwoliłem sobie napisać, że z regulacjami na polskim rynku może być tak, jak z próbą regulowania kierunku rzek i poziomu wody w Morzu Kaspijskim w ZSRR. Po II wojnie światowej Józef Stalin ogłosił Wielki Plan Przeobrażenia Przyrody. Człowiek radziecki miał udowodnić, że nad przyrodą można zapanować w sposób doskonały. Zmieniać kierunki rzek, robić to co chce człowiek, a nie natura. W efekcie doszło do katastrofy ekologicznej, w ciągu trzech dekad tafla wody w jeziorze spadła o 3 metry, znajdujące się w pobliżu Jezioro Aralskie (kiedyś czwarte pod względem powierzchni na świecie) zniknęło całkowicie. Gdy pisałem to porównanie nie było jeszcze tych wszystkich cudownych dla inwestorów i instytucji finansowych wynalazków pisanych wielkimi literami – MIFID, FATCA, AIFMD i jeszcze wiele, wiele innych. Wtedy obawialiśmy się, jako inwestorzy, że polski regulator chce wziąć się za rynek pozagiełdowy (Forex), który dopiero raczkował. W dużym skrócie – z perspektywy inwestorów, oraz potencjalnych twórców biznesów – wyglądało to prosto „zabrońmy jak najwięcej”. Minęły dwie dekady i w branży popularny jest gorzki żart, że są już firmy inwestycyjne, które zatrudniają więcej prawników i specjalistów IT, niż maklerów, doradców i analityków. Ci pierwsi produkują regulaminy i sprawdzają, czy firma działa zgodnie z kolejnymi regulacjami, ci drudzy, wdrażają, wdrażają, wdrażają.

A my co roku na kolejnych konferencjach zastanawiamy się, co zrobić, żeby przyciągnąć inwestorów, żeby rozruszać nasz rynek kapitałowy. Tymczasem otwierając rachunki – kolejny gorzki żart – sam tego doświadczyłem i słyszę od znajomych z kilkunastoletnim stażem na rynku, że wypełniając ankiety adekwatności, dostają informację, że dany instrument jest nie dla nich, bo nie mają odpowiedniej wiedzy. Tylko dlatego, że ktoś pewnie zaznaczył nie tak, jakieś ankietowe pytanie. Nie tak, jak wymyślił sobie twórca ankiety. Chyba rozumiem już dlaczego wprowadzono maturę, która nie sprawdza wiedzy, tylko umiejętność odgadnięcia „klucza”.

Jeśli w trakcie próby otwarcia rachunku, dostaję informację, że dany rynek nie jest dla mnie. Jeśli w trakcie składania zleceń, muszę zaznaczyć dodatkowe pole, że dany instrument jest nie dla mnie. Jeśli wreszcie samo otwarcie rachunku i odpowiedzi na te wszystkie pytania zajmuje kilkanaście minut, to dlaczego się dziwimy, że ludzie nie garną się do rynku. Cel został spełniony: „ten rynek nie jest dla Ciebie”.

– „dobra idę po kryptowaluty, tam nikt mi nie mówi, co mogę”.

Mój wspólnik w wydawnictwie Krzysztof Środa, tłumacz kilkunastu książek dotyczących inwestowania, historii rynku, po latach przerwy robił porządki w swoich funduszach. Musiał odpowiedzieć na pytania ankietowe. Zadzwonił do mnie i mówi:

„Czy mógłbyś mi wyjaśnić, jaki jest cel tych ankiet? Spędziłem tam niemal trzy godziny i odpowiadałem na pytania o struktury, przewalutowania, opcje. Po co? Pomijam fakt, że te pytania układał jakiś idiota. One w ogóle nie były po polsku.”

Ubocznym, zabawnym efektem jest to, co wyszło przy okazji różnych badań (m.in. robionych przez Katarzynę Sekścińską) w ostatnim roku – badani uważają, że bardziej ryzykowne są ETFy i fundusze, niż kryptowaluty. Brawo!

Wielki Plan Przeobrażenia Rynku udał się znakomicie.

Mieliśmy chronić inwestorów przed nieodpowiednimi inwestycjami. Udało się! Bardziej odpowiednie w ich ocenie są krypto i nieruchomości.

Gdybym w 1993 roku podczas otwierania rachunku inwestycyjnego miał odpowiedzieć na tego rodzaju pytania, prawdodobnie nie było mnie na rynku. Podobnie jak dziesiątek tysięcy nowych inwestorów, głodnych nowej wiedzy, nowych doświadczeń, nowego ryzyka. Nie moglibyśmy otwierać rachunków, bo się nie znaliśmy na rynku. Koniec. Nie byłoby tu wielu dzisiejszych zarządzających, analityków, doradców. Bo nie wiedzieliśmy nic. Albo niewiele.

Oczywiście słowo klucz brzmi – „to nie my, to Unia Europejska”. Prawda jest jednak nie do końca prawdziwa. Unijne dyrektywy i regulacje to jedno, ale kraje mogą nałożyć często własne przepisy, bardziej wymagające. I my to jako Polska robimy.  Ot ostatnia sprawa. Dyrektywa Women On Boards, którą Polska ma wdrożyć od 2026 roku. Zgodnie z nią 33% członków zarządów i rad nadzorczych mają stanowić kobiety. Dyrektywa ma dotyczyć między innymi spółek giełdowych zatrudniające ponad 250 osób. My w warunkach krajowych poszliśmy dalej „każdy co najmniej trzyosobowy organ musi zatrudnić 33% kobiet”. Czyli zarówno w zarządach, jak i radach nadzorczych ma być 33 procent kobiet. Nie, nie jestem za nierównością, za tym, żeby kobiety nie znajdowały się na stanowiskach kierowniczych, ale kobiet w biznesie jest mniej. Więc statystyka sugeruje, że spełnienie bardziej restrykcyjnych warunków może być skomplikowane. Co więcej, prawdopodobnie istnieją branże, w których dysproporcja ta jest ogromna. Znalezienie kobiet specjalistek może być problemem. No ale, jeśli kara ma wynieść do 10% przychodów, to na pewno się znajdą.

Wróćmy jednak do perspektywy zwykłego klienta. Włączam komputer, wchodzę na stronę instytucji finansowej. Najpierw muszę kliknąć, że się zgadzam na ciasteczka i te wszystkie zajmujące czasem całą stronę wyjaśnienia – dla mojego dobra. Nikt ich oczywiście już nie czyta, są traktowane jak natrętna mucha. W zasadzie nie wiem, czy kiedyś nie okaże się, że sprzedałem nerkę (polecam odcinek Black Mirror – Joan jest okropna). Później się loguję. Oczywiście muszę wyjąć smartfon, żeby potwierdzić sms lub w inny sposób. Później trafiam na ofertę nowych obligacji, ale najpierw muszę kliknąć w wyjaśnienia prawne, z których chyba wynika, że powinienem skontaktować się z lekarzem i farmaceutą, a może, że dostanę raka płuc. Do końca tego nie wiem, bo klikam automatycznie (pewnie zgodziłem się sprzedać drugą nerkę). Gdzieś tam jeszcze pojawi się jakaś ankieta, czy moje działania są zgodne z ESG, choć właśnie serwery gdzieś w Kalifornii grzeją się od miliardów klikanych ciasteczek, zgód, zastrzeżeń i ostrzeżeń.

To tylko wycinek naszego świata, który miał być tak wspaniały, żeby nas nikt nie oszukał, nie naciągnął, nie okłamał. W rezultacie przebrnięcie przez te wszystkie zgody, że wiem, że mnie nikt nie oszukał i TAK, CHCĘ ZŁOŻYĆ TO CH.. ZLECENIE, zajmuje czas i frustrację. A oszuści w tym gąszczu radzą sobie doskonale. Zgodnie z przysłowiem „w mętnej wodzie dobrze ryby łowić”.

Może więc jestem cynicznym sceptykiem, albo sceptycznym cynikiem, ale myślę, że wiele się nie zmieni. Bo to oznaczałoby prawdziwą rewolucję. Przywołam tu „żelazne prawo liberalizmu” zaproponowane przez Davida Graebera.

Żelazne prawo liberalizmu stwierdza, że każda reforma rynkowa i   każda podjęta przez władze inicjatywa, której celem jest ograniczenie biurokracji i   uwolnienie mechanizmów rynkowych, ostatecznie prowadzi do rozrostu regulacji prawnych, do rozrostu biurokracji i   do rozrostu aparatu administracji państwowej.

[Foto: kadr z filmu Black Mirror, odcinek Joan jest okropna]