Fałszywa pamięć

Prowadzenie dziennika transakcyjnego to jeden z najprostszych i potencjalnie skutecznych sposób na poprawienie procesu inwestycyjnego.

Wśród wielu zalet dziennika transakcyjnego na pierwszy plan wyłania się zdolność do zapełnienia luk w pamięci inwestora. Proste badanie z 2012 roku pokazuje jak łatwo jest skłonić umysł do stworzenia fałszywej pamięci.

Frenda, Knowles, Saletan, Loftus przeprowadzili eksperyment z udziałem 5 269 uczestników. Badanie przeprowadzono na stronie Slate.com. Mediana wieku uczestników wynosiła 45 lat, mediana dochodów 70 000 USD (powyżej średniej w USA), w grupie występowała niewielka przewaga kobiet a ponad połowa badanych posiadała ukończyła przynajmniej studia licencjackie (college degree).

Uczestnicy brali udział w interaktywnym eksperymencie, którego celem miało być sprawdzenie jak zmienił się ich stosunek do ważnych wydarzeń politycznych z ostatnich kilkunastu lat. Uczestnikom pokazano cztery fotografie pokazujące ważne wydarzenia polityczne w USA. Zdjęciom towarzyszył krótki opis. Badani najpierw mieli odpowiedzieć na pytanie jak dobrze pamiętają te wydarzenia:

• pamiętam, że widziałem to wydarzenie w wiadomościach
• pamiętam to wydarzenia ale go nie widziałem
• nie pamiętam tego wydarzenia
• pamiętam to wydarzenie ale w inny sposób

Następnie mieli opisać co czuli gdy wydarzenia się rozgrywały oraz co o nich myślą po upływie czasu.

Fortel polegał na tym, że jedno z czterech wydarzeń zostało sfabrykowane. Oparte było na czymś co naprawdę się stało lecz autorzy badania „napisali historię na nowo”. Uczestnicy badania zobaczyli więc oraz przeczytali o jednym z powyższych zdarzeń:

• o uścisku ręki Obamy z prezydentem Iranu w 2009 roku
• Clinton atakującej Obamę w czasie kampanii wyborczej oskarżeniami o bliskie związki z kontrowersyjnym pastorem
• o wakacjach Busha w czasie huraganu Katrina w 2005 roku
• senatorze Edwardsie przywołującym w czasie debaty vice-prezydenckiej orientację seksualną córki Cheney’a
• demokratycznym senatorze Liebermanie głosującym za odwołaniem Clintona w 1999 roku

Jedną z tych wymyślonych historii poznał każdy z uczestników badania. Oprócz tego wszyscy przypomnieli sobie trzy prawdziwe wydarzenia: kontrowersję związano z Terri Schiavo, zwycięstwo Busha na Florydzie oraz przemówienie Sekretarza Stanu Powella w sprawie Iraku.

Co się okazało? Otóż, połowa uczestników zaznaczyła, że pamięta sfabrykowane przez badaczy wydarzenie. Co więcej, ponad połowa tej grupy, a ponad jedna czwarta (27%) wszystkich badanych, zaznaczyła, że na własne oczy widziała (w wiadomościach) wydarzenie, które nigdy nie miało miejsca.

Za Frenda, Knowles, Saletan, Loftus

Co więcej, odpowiedzi na pytanie o uczucia towarzyszące uczestnikom gdy sfabrykowane wydarzenia miały miejsce wskazują, że przeżywali oni autentyczne emocje, sugerując, że uczestnicy zachowywali się jakby przywołali prawdziwe wspomnienia.

Na koniec badania, naukowcy przyznali, że jedno z wydarzeń nie jest prawdziwe i uzbrojonych w tę informację uczestników poprosili o jego identyfikację. Wśród wszystkich badanych 63% potrafiło wskazać fałszywkę. Wskaźnik te spadł do 53% w grupie uczestników, która przyznała wcześniej, że pamięta fałszywe wydarzenie.

Co ciekawe, badacze w przypadku dwóch z pięciu fałszywych wydarzeń zaobserwowali wyraźne ideologiczno-polityczne skrzywienie w ich pamiętaniu. Pokazują to wykresy poniżej:

Za Frenda, Knowles, Saletan, Loftus

Jak widać, liberałowie zdecydowanie częściej niż konserwatyści pamiętali sfabrykowane wakacje Busha w czasie huraganu Katrina a konserwatyści częściej pamiętali uścisk dłoni Obamy z prezydentem Iranu. Jak łatwo się domyśleć obydwa te wydarzenia stawiają nielubianego politycznego gracza w niekorzystnym świetle.

Badacze spekulują, że mają tu do czynienia z wykazaną już we wcześniejszych eksperymentach skłonnością ludzi do przypominania sobie fałszywych wydarzeń zgodnych z ich wizją świata, z ich oczekiwaniami.

Opisany wyżej eksperyment to jedno z wielu dostępnych badań pokazujących jak bardzo ułomna jest ludzka pamięć oraz z jaką łatwością nasz umysł tworzy „byty” potwierdzające naszą wizję świata.

Tymczasem, kluczem do oceny procesu inwestycyjnego a więc także do jakiegokolwiek udoskonalenia procesu inwestycyjnego jest dokładne odtworzenie procesów decyzyjnych towarzyszących zawieranych transakcjom czy tworzonym systemom. Jeśli inwestor nie dysponują rzetelną wiedzą o tym, dlaczego zawierał daną transakcję oraz czego się po niej spodziewał to nie będzie w stanie ustalić czy popełnił jakieś błędy, które można wyeliminować. Temu celowi służy właśnie prowadzenie dziennika transakcyjnego.