Szacunkowo 80-95% emocji jest wytwarzanych przez naszą podświadomość, która pozostaje poza naszą kontrolą i dostępem. Można jednak temu skutecznie zaradzić, by w mniejszym stopniu przeszkadzało w inwestowaniu.
————————————
W poprzednich częściach tego cyklu:
- W jaki sposób powstają emocje + przykłady z inwestowania -> wpis
- Źródła przekonań, które przeradzają się w emocje u inwestorów -> wpis
———————————–
Istnieje ogromna ilość przekonań w inwestycyjnym biznesie, które są fałszywe czy nieprzydatne, a więc w starciu ich z nieodpowiadającą im rzeczywistością powstają właśnie emocje.
Np. wielu początkujących przychodzi z przekonaniem, że ruchy rynku da się przewidzieć. W niektórych przypadkach tak, ale gdy się to nie udaje, zaczynają oni długi czas cierpieć, gdy rynek pogłębia ruch w stronę przeciwną do prognoz, a wzmacnia to ego domagając się swojej racji.
Czasem to starcie z rynkiem zmienia te nasze przekonania na bardziej właściwe, często jednak sami musimy starać się je zmienić. Problemem w tym działaniu jest jednakże to, że przekonania tkwią w naszej podświadomości, co utrudnia dotarcie do nich.
Podświadomość odgrywa kluczową rolę w formowaniu się emocji, ponieważ jest magazynem wzorców myślowych, przekonań, wspomnień i reakcji automatycznych, które wpływają na to, jak postrzegamy świat i jak reagujemy emocjonalnie. Większość emocji powstaje właśnie na poziomie podświadomym, zanim jeszcze zdajemy sobie z nich sprawę.
Poniżej kilka wyjaśnień tego, jak podświadomość wpływa na emocje:
1. Przechowywanie przeszłych doświadczeń
Podświadomość przechowuje wspomnienia i doświadczenia z przeszłości, zwłaszcza te, które miały silny ładunek emocjonalny. Niestety przechowuje także te wyparte lub zapomniane, które mogą się odzywać w najmniej spodziewanym momencie.
Przykład: Jeśli w dzieciństwie ktoś często doświadczał krytyki, podświadomość może przechowywać wzorzec lęku przed oceną ze strony innych, który uaktywnia się w dorosłym życiu.
Te utrwalone wzorce wpływają na to, jak reagujemy emocjonalnie na bieżące sytuacje.
2. Automatyczne reakcje emocjonalne
Podświadomość odpowiada za reakcje automatyczne, które często pojawiają się bez udziału świadomego myślenia.
Przykład: Jeśli ktoś podniesie na nas głos, możemy automatycznie poczuć strach lub złość, nawet jeśli sytuacja nie jest obiektywnie groźna. To reakcja podświadomości, która została w pewien sposób „zaprogramowana” przez wcześniejsze doświadczenia.
Te reakcje są często szybsze niż świadome przetwarzanie informacji.
3. Przekonania i wzorce myślowe
Podświadomość przechowuje przekonania (np. „Nie jestem wystarczająco dobry”, „Ryzyko jest niebezpieczne”), które kształtują nasze emocje.
Przykład: Jeśli podświadomie ktoś wierzy, że zawsze musi być perfekcyjny, to każda najmniejsza nawet porażka może wywołać silny stres lub poczucie winy.
Te przekonania często działają w tle, wpływając na to, jak interpretujemy sytuacje i jakie emocje odczuwamy.
4. Filtrowanie rzeczywistości
Podświadomość działa jak filtr, który decyduje, na co zwracamy uwagę i jak interpretujemy zdarzenia.
Przykład: Jeśli podświadomie skupiamy się na zagrożeniach (np. z powodu wcześniejszych traumatycznych doświadczeń), możemy częściej odczuwać lęk lub niepokój, nawet w neutralnych sytuacjach.
Ten filtr wpływa na to, jakie emocje dominują w naszym życiu.
5. Wpływ na ciało i fizjologię
Podświadomość jest ściśle związana z ciałem i może wywoływać reakcje fizjologiczne, które wpływają na emocje.
Przykład: Jeśli podświadomie odczuwamy stres, ciało może reagować napięciem mięśni, przyspieszonym tętnem lub poceniem się, co nasila emocje.
Te reakcje są często automatyczne i niezależne od świadomej kontroli.
6. Tworzenie nawyków emocjonalnych
Podświadomość odpowiada za nawyki emocjonalne, czyli powtarzające się reakcje na podobne sytuacje.
Przykład: Jeśli mamy nawyk reagowania złością na krytykę, podświadomość utrwalamy ten wzorzec, sprawiając, że trudno jest zmienić reakcję.
Te nawyki są często głęboko zakorzenione i wymagają sporego nakładu świadomej pracy, aby je zmienić.
7. Rola w kształtowaniu samooceny
Podświadomość przechowuje obrazy siebie i samoocenę, które wpływają na emocje. To stąd pochodzą mechanizmy obronne typu wyparcie, racjonalizacja czy projekcja, które przed trudnymi emocjami mają nas chronić. W inwestowaniu z braku innych mechanizmów automatem włączają nam się te znane.
Przykład: Jeśli podświadomie uważamy się za geniusza w innych dziedzinach, możemy odczuwać znaczącą frustrację, gdy nie potrafimy sobie poradzić na rynku.
Tutaj dotykamy już wyraźnie problemu ego.
8. Intuicja – emocjonalna inteligencja podświadomości
Często odczuwamy „przeczucia” lub „intuicyjne” emocje, które wydają się pojawiać bez racjonalnego powodu. To wynik podświadomego przetwarzania informacji – nasz umysł analizuje tysiące drobnych sygnałów i w ułamku sekundy generuje emocję lub impuls do działania.
***
Ta powyższa lista wskazuje, że w podświadomości gnieździ się kilka źródeł generujących emocje, ale proszę zwrócić uwagę, że tylko przekonania mają najbardziej poznawczy charakter. To właśnie na tym styku powstaje spięcie między tym, co wiemy i uważamy za prawdziwe, a co realnie oferuje nam giełda.
Jeśli ktoś wierzy, że źródłem jego problemów inwestycyjnych są po prostu emocje, czyli wszystko poza punktem 3 na powyższej liście, może aktywnie pracować nad ich wyciszeniem i to nie musi mieć związku tylko z inwestowaniem. Jednak ponieważ emocje mają ukryte źródła w przekonaniach i wypływających z nich myśli, to oznacza, że potrzebujemy aktywnej pracy właśnie nad nimi. I tego dotyczy właśnie główny pomysł w książce „The path to success in trading” Yumi Sakura, którą prezentowałem w -> tym wpisie, będącym inspiracją dla tego cyklu.
Skoro jednak przekonania tkwią w podświadomości, która pozostaje poza naszą kontrolą, to w jaki sposób skutecznie je przeprogramować? Czy to jest w ogóle możliwe?
Otóż odpowiedź na ostatnie pytanie brzmi: tak.
W jaki sposób się to odbywa?
Proces przeprogramowania przekonań opiera się na neuroplastyczności mózgu, czyli zdolności mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń neuronalnych. Neuroplastyczność to zdolność mózgu do zmiany swojej struktury i funkcji w odpowiedzi na doświadczenia, naukę i myśli. Przypomina to nieco pracę na siłowni z mięśniami albo fitness. Gdy powtarzamy nowe myśli i zachowania, tworzą się nowe połączenia między neuronami. Z czasem te nowe połączenia stają się silniejsze, a stare, nieadaptacyjne wzorce słabną.
Np. regularnie powtarzana jakaś afirmacja powoduje, że mózg zaczyna traktować to przekonanie jako prawdziwe.
Mechanizm przeprogramowania to świadoma praca z myślami: identyfikujemy negatywne przekonania i zastępujemy je nowymi, bardziej wspierającymi. Regularne powtarzanie nowych przekonań wzmacnia nowe połączenia neuronalne. Jeszcze lepiej, gdy działamy zgodne z nowymi przekonaniami, czyli podejmujemy decyzje i zachowujemy się w sposób, który potwierdza nowe przekonania.
Istnieje kilka technik takiego przeprogramowania:
– Afirmacje.
Powtarzanie pozytywnych stwierdzeń (np. „Mam strategię i jestem przygotowany”).
– Wizualizacje.
Wyobrażamy sobie, jak działamy zgodnie z nowymi przekonaniami.
– Technika pisania
To rodzaj dialogu z podświadomością
– Medytacja i mindfulness
Redukują wpływ negatywnych schematów.
– Terapia poznawczo-behawioralna (CBT).
Polega na kwestionowaniu i zmianie negatywnych myśli.
– Hipnoza i autohipnoza
Docieranie do podświadomych przekonań i ich zmiana w stanie głębokiego relaksu.
– EMDR
Ten dziwny skrót oznacza przetwarzanie traumatycznych doświadczeń i związanych z nimi przekonań.
Istnieją naukowe dowody na skuteczność przeprogramowania przekonań. Liczne badania potwierdzają, że mózg jest plastyczny i może się zmieniać w odpowiedzi na doświadczenia i naukę. Badania z użyciem fMRI pokazują, że regularna medytacja zmienia strukturę mózgu, zwiększając obszary związane z uwagą i emocjami. Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najlepiej udokumentowanych metod zmiany przekonań i myśli, jest skuteczna w leczeniu depresji, lęków, zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych i innych problemów psychicznych.
Szczególnie popularne i nad wyraz skuteczne jest mindfulness- wpływa na strukturę mózgu i funkcjonowanie emocjonalne. Regularna medytacja tego typu zwiększa grubość kory przedczołowej, co wiąże się z lepszą kontrolą emocji i uwagą.
***
Łatwo chyba odgadnąć, do czego zmierzam w tych wyjaśnieniach. O ile najlepszą pracę z samymi emocjami wykona psycholog czy psychoterapeuta, ja jako trader i edukator mogę jedynie wskazać, jak ułożyć własne emocje za pomocą przekonań. Tego może nie potrafić ekspert od psychologii, ponieważ jego wiedza o prawidłowych przekonaniach w dziedzinie inwestowania jest ograniczona, może wskazać jak to robić, ale nie podsunie prawidłowych przekonań. Z moich doświadczeń wynika, że to w przekonaniach tkwi znaczące i najprościej dostępne źródło złych emocji, które możemy programować w ramach inwestycyjnej edukacji. Nawet gdy będziemy potrafić zarządzać samymi emocjami, to i tak fałszywe przekonania nas wielokrotnie pokonają, czemu można zapobiec.
Dlatego kolejny odcinek poświecę właśnie temu tematowi.
—kat—
Niezależnie, DM BOŚ S.A. zwraca uwagę, że inwestowanie w instrumenty finansowe wiąże się z ryzykiem utraty części lub całości zainwestowanych środków. Podjęcie decyzji inwestycyjnej powinno nastąpić po pełnym zrozumieniu potencjalnych ryzyk i korzyści związanych z danym instrumentem finansowym oraz rodzajem transakcji. Indywidualna stopa zwrotu klienta nie jest tożsama z wynikiem inwestycyjnym danego instrumentu finansowego i jest uzależniona od dnia nabycia i sprzedaży konkretnego instrumentu finansowego oraz od poziomu pobranych opłat i poniesionych kosztów. Opodatkowanie dochodów z inwestycji zależy od indywidualnej sytuacji każdego klienta i może ulec zmianie w przyszłości. W przypadku gdy materiał zawiera wyniki osiągnięte w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika na przyszłość. W przypadku gdy materiał zawiera wzmiankę lub odniesienie do symulacji wyników osiągniętych w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika przyszłych wyników. Więcej informacji o instrumentach finansowych i ryzyku z nimi związanym znajduje się w serwisie bossa.pl w części MIFID: Materiały informacyjne MiFID -> Ogólny opis istoty instrumentów finansowych oraz ryzyka związanego z inwestowaniem w instrumenty finansowe.