Tym razem to już na pewno jest inaczej

Od uruchomienia pierwszej linii kolejowej mija już dwieście lat i transport kolejowy nadal odgrywa istotną rolę w przewozie linii i towarów. To oczywiście nie jest już kolej parowa poruszająca się z prędkością trzydziestu kilometrów na godzinę, tylko nowoczesny system transportu oparty na napędzie elektrycznym, automatyzacji i zaawansowanej infrastrukturze. Rozwój transportu kolejowego, jak wiele innych przełomowych wynalazków i technologii wpłynął również na rozwój innych technologii.

Nieco młodszy wynalazek, czyli radio. Pierwszy masowy środek komunikacyjno-informacyjny. Radio miało zmienić i zmieniło świat, co doskonale zrozumieli naziści tworząc choćby tani odbiornik radiowy dla ludu (Volksempfänger), żeby ze swoją propagandą dotrzeć do jak największej liczby osób. Nie jest zaskakujące, że również w tym wypadku pojawienie się prostych odbiorników tranzystorowych wpłynęło na rozwój innych technologii. Miniaturyzacja i masowa produkcja elementów radiowych przyspieszyły narodziny nowoczesnej elektroniki użytkowej – od telewizorów, przez magnetofony, po pierwsze komputery i urządzenia komunikacji bezprzewodowej.

W 1991 roku powstaje World Wide Web. Początkowa idea związana z komunikacją, która miała być wykorzystywana w środowiskach naukowych i oczywiście w wojsku zaczęła się upowszechniać. Wraz z upowszechnianiem zaczął zmieniać się jej charakter – najpierw ogromna baza informacji, a następnie globalny rynek towarów, rozrywki i konsumpcji. Trzydzieści lat temu mogliśmy kupować przez internet płyty CD z muzyką, dziś możemy oglądać koncerty, filmy oraz zdawać relację z tego, co sami jemy na śniadanie.

Co łączy te wszystkie wynalazki, poza tym, że w pewien sposób wiążą się z komunikacją? Każdy z nich: kolej, radio, internet przeszedł ten sam cykl: od technicznego eksperymentu, przez okres euforii i przesadnych oczekiwań, po fazę stabilizacji, w której staje się codziennym narzędziem i podstawą nowych form gospodarki i kultury. Z każdym z nich wiązała się również ekscytacja inwestorów, pompowanie ogromnych pieniędzy w „nową gospodarkę” w nadziei na ponadprzeciętne zyski, ogromne wzrosty cen akcji i niemal każdorazowo masowe zakupy akcji przedsiębiorstw przez tzw. „ludzi z ulicy” i w końcu krach, bessa, bankructwa wielu biznesów oraz inwestorów.

Często odwołuję się w tych tekstach blogowych do powieści Pieniądz Emila Zoli, bo opisuje ona w doskonały sposób ten schemat. Choć Zola opisuje XIX wieczną bańkę wokół powstania globalnego banku (na podstawie prawdziwej historii Union Générale – banku inwestycyjnego, który zbankrutował w 1882 roku.

Niezliczony tłum ubogich rentierów, drobnych akcjonariuszy, którzy wszystkie swoje oszczędności ulokowali w  akcjach Banku Powszechnego: stróże, którzy porzucili służbę, stare panny z  kotami, emeryci prowincjonalni o  uregulowanym, maniackim trybie życia, księża wiejscy zubożeni przez jałmużnę; budżet tych niepozornych istot, wydających parę su dziennie na  mleko i  chleb, tak jest dokładny i  ograniczony, że  brak dwóch su powoduje kataklizm.

Pani Karolina żałowała przede wszystkim nie bankierów, spółek, zniszczonych ludzi i  rzeczy ze  świata finansów, porwanych wirem klęski, lecz wszystkich tych biedaków, akcjonariuszy, spekulantów nawet, których znała osobiście i  lubiła, a  którzy znaleźli się wśród ofiar.

Podczas niemal każdego z okresów hossy wywołanej popularnością jakiejś idei, technologii czy wynalazku pojawia się jak mantra hasło „tym razem jest inaczej”. Tym razem będzie wszystko rosło, bo to ZUPEŁNIE nowa technologia. Zupełnie nowe były koleje, zupełnie nowe było radio, nie mówiąc już o tym, jak zupełnie nowy był internet. Jest to tak banalny schemat, że w 2009 roku ukazała się książka Kennetha Rogoffa i Carmen Reinhart This Time Is Different: Eight Centuries of Financial Folly, czyli Tym razem jest inaczej. Osiem wieków finansowego szaleństwa. Autorzy pokazują, że raz za razem każde pokolenie inwestorów wierzy, że nowa technologia, nowe rynki, nowe wynalazki unieważnią stare prawa ekonomii. W rzeczywistości mechanizmy kryzysów są powtarzalne: nadmierne zadłużenie, spekulacja, błędna ocena ryzyka i przekonanie, że „system jest już bardziej odporny niż kiedyś”. Nieważne, czy chodzi o Hiszpanię XVI wieku, manię tulipanową, bańkę kolejową XIX w., Wielki Kryzys, bańkę dotcomów, wzorzec pozostaje ten sam.

Piszę ten tekst pozostając pod wrażeniem wypowiedzi, na które natrafiam coraz częściej. Obecna bańka jest inna. Rozwój AI, centra danych, popyt na chipy jest niewyczerpywalny. No dobra, może i jest to bańka, ale co z tego. To jest bańka inna niż wszystkie, bo… i tu pojawia się lista rzeczy, które (tym razem) uzasadniają dlaczego tak jest. Niewyczerpywalne zasoby gotówki na rachunkach BigTechów, realne produkty, skalowalne modele biznesowe i globalny popyt na moc obliczeniową. Bo za tą bańką nie stoją wizje bez pokrycia, lecz działające systemy, aplikacje, które już zmieniają codzienność. Oraz oczywiście wizja powszechnej szczęśliwości, w której człowiek nie musi już pracować, bo nasze kompetencje przejmują coraz doskonalsze modele językowe. Co prawda na razie oznacza to groźbę rosnącego bezrobocia, ale z całą pewnością Władcy BigTechów wymyślą coś i podzielą się z nami wszystkimi swoimi zasobami. No bo przecież to wynagrodzenie, który ostatnio akcjonariusze zatwierdzili dla Elona Muska, sprawi, że jego majątek przekroczy bilion dolarów. A to oznacza, że  gdyby przeznaczył własną gotówkę dla każdego mieszkańca globu, to każdy z nas otrzymał by po 123 dolary.

Wygląda jak Eden. Nieprawdaż?

Photo by Giu Vicente on Unsplash