Mapowanie okoliczności popełnianych błędów w szczegółowy sposób, który przedstawiłem w poprzedniej części, to wstęp do kolejnego kroku pracy nad sobą, który znajdzie się w poniższym wpisie.
Mapowanie ma prowadzić w rezultacie do jednego:
Odnalezienia PRZYCZYN problemów i błędów, które doświadczamy.
Likwidacja czy naprawa tych przyczyn pozwoli w dużym stopniu uniknąć problemów, a co za tym idzie – pozbyć się negatywnie działających emocji z nimi związanych. Emocje mogą przy tym być zarówno przyczyną tych problemów, jak i ich skutkiem, który prowadzi do kolejnych błędów (nawarstwiania się emocji).
Wielu doświadczonych inwestorów dokonując solidnego mapowania będzie w stanie samemu wychwycić przynajmniej najważniejsze przyczyny popełnianych błędów. Mnie się to udało, przynajmniej takie odnoszę wrażenie, z łatwością mogę wyjaśnić sobie czy komuś z zewnątrz jak mapowanie działa w moim przypadku i jak dzięki niemu naprawiłem kilka problemów. Reszta inwestorów mniej zaawansowanych po postu musi się tego nauczyć w jakiś sprawdzony sposób, to wymóg poprawnego procesu uczenia się niezbędnych umiejętności związanych ze skutecznym inwestowaniem, choć może przede wszystkim z tradingiem.
Jared Tendler w książce „The mental game of trading”, która jest podstawą opisywanych w tym cyklu porad, proponuje własną technikę, która w odkrywaniu przyczyn ma pomóc. Zanim jednak ją zaprezentują, dwa słowa komentarza ode mnie w tej sprawie.
Ta technika nie jest niestety prosta. Znacząco łatwiej może jej użyć ktoś z zewnątrz – doświadczony, a przy tym posiadający jakiś poziom eksperckości w dziedzinie i psychologii i tradingu. To dlatego Tendler pracuje w tym zakresie jako coach dla wielu inwestorów. Dyskutowałem z nim o tym, przedstawiając moje argumenty pokazujące trudności. Tendler zdaje sobie z tego sprawę, ale lata doświadczeń kazały mu podsunąć taką właśnie metodę na własny użytek czytelników, choć każdy może na swój sposób i dla własnych celów modyfikować ją dla uzyskania pożądanego celu.
Odkryłem, że ta technika mocno przypomina inną, którą też kiedyś tutaj opisywałem – taką do weryfikacji własnych przekonań (można ją znaleźć w tym -> wpisie inspirowanym książką Van Tharpa). I bardzo dobrze, że istnieją takie powiązania, przynajmniej potwierdza to jej użytkową wartość. Jednakże nie usuwa to trudności w prawidłowym jej zastosowaniu. Trudno jednak, jakieś narzędzia trzeba użyć.
KROK 4: MENTAL HAND HISTORY
Taka nazwa wzięła się stąd, że Tendler najpierw szkolił w niej pokerzystów (sam nim jest), a potem przeniósł pod tą samą nazwą do tradingu. W pokerze w ramach doskonalenia umiejętności analizuje się ręce, czyli układy kart w rękach poszczególnych graczy (stąd angielska nazwa, której nie zmieniam: hand history). Tendler jednak zauważył, że poza techniczną analizą rozdań trzeba też przeanalizować wszystko, co wiąże się w tych rozgrywkach z mentalną historią, czyli przede wszystkim emocjami i skutkami, do których prowadzą.
Ta technika składa się z 5 wzajemnie ze sobą powiązanych kroków i najlepiej przejść przez nią w formie pisemnej:
1. Opisz problem ze szczegółami
To w zasadzie mamy już gotowe podczas robienia poprzedniej czynności, czyli mapowania. Ważne jest by znalazło się tu wszystko, każdy detal, od tego jak się problem przejawia, przez kontekst, domniemane motywy i objawy, po historię i okoliczności powstania.
2. Wyjaśnij dlaczego masz ten problem, albo dlaczego tak czujesz, myślisz lub reagujesz.
To jest najważniejszy punkt tych analiz, a jednocześnie najtrudniejszy. Wymaga bowiem odszukania powodów tego, dlaczego ten problem się rodzi. Przy czym nie warto zbywać tego wyjaśnienia jakimś zdawkowym wyjaśnieniem typu „bo taki już jestem”.
3. Wyjaśnij dlaczego logika w pkt 2 jest błędna
Rzetelna analiza w pkt 2 daje dopiero dobry materiał do oceny w tym punkcie. Trzeba do tego jednak trochę wiedzy.
4. Znajdź poprawki do tej błędnej logiki
Tak naprawdę to poszukiwanie rozwiązań do problemu, z którym musimy się zmierzyć. Być może je znamy bardzo dobrze, ale potrzebujemy sobie je uświadomić, zapisać, rozważyć, poszukać innych do pomocy
5. Wyjaśnij dlaczego te poprawki są prawidłowe i konieczne
To objaśnienie ma być upewnieniem się czy wręcz dostarczeniem dowodów, że wprowadzenie poprawnych zmian ma sens, jest konieczne i przy tym uzasadnione z punktu widzenia samego inwestowania czy psychologii
***
Wygląda to nieco zawile na pierwszy rzut oka, ale w książce jest tyle przykładów, że z biegiem lektury owa technika staje się jaśniejsza.
Poniżej jeden z takich przykładów, bardzo prosty, nieco zdawkowy, ale to jedynie wskazówka. Własne zapiski mogą lub wręcz powinny być szczegółowe, wyczerpujące
1. Opisz problem ze szczegółami
Po stratnej transakcji wpadam niemal w furię i chcę natychmiast odzyskać stratę. Wchodzę przez to w transakcje nie zawsze zgodne ze swoimi założeniami. To tak jak reakcja na kryzysową sytuację – potrzebuję natychmiastowego działania za wszelką cenę, co spowoduje zniwelowanie straty w szybki sposób.
2. Wyjaśnij dlaczego masz ten problem, albo dlaczego tak czujesz, myślisz lub reagujesz.
Im szybciej odzyskam stratę, tym szybciej będę mógł zająć się spokojnym, normalnym tradingiem i przestanę czuć paraliżujący dyskomfort. Moja strategia przynosi zyski więc mogę jej użyć jak najszybciej do szalonych może czasem transakcji na wszystkich dostępnych mi rynkach, nie zważając na ryzyko.
3. Wyjaśnij dlaczego logika w pkt 2 jest błędna
Oczekuję, że wszystkie moje transakcje przyniosą zyski ponieważ moja strategia działa, ale to nieprawda, ponieważ zdarzają się w tej strategii po prostu stratne wejścia. Pozwolenie by emocje zaciemniły mi myślenie powoduje, że chcę na siłę nieco dokonywać transakcji za wszelką cenę, nawet tych wymuszonych i nie zawsze zgodnych z moimi zasadami.
4. Znajdź poprawki do tej błędnej logiki
Muszę się pogodzić, że część z moich transakcji będzie stratna. Myślenie, że wszystkie transakcje będą zyskowne to objaw nieuzasadnionej fantazji i takie oczekiwania prowadzą mnie na manowce.
5. Wyjaśnij dlaczego te poprawki są prawidłowe
Kilka małych strat jest do zaakceptowania. Za to szkody wyrządzone przez mój gniew i niecierpliwość mogą być dużo większe i frustrujące.
***
Przyznam, że sam musiałem przejść burzę w mózgu na temat tej właśnie techniki. Z jednej strony jest potrzebna, ponieważ zmusza do
- analitycznego myślenia,
- wglądu w swoją historię, transakcje, przeżycia, myśli, przekonania,
- posłużenia się logiką i systematycznym oglądem faktów oraz ich następstw,
- znajdowania rozwiązań i dowodów na nie,
- weryfikowania własnej wiedzy i kompetencji w rozwiązywaniu problemów.
Jednakże w wielu przypadkach może być bardzo trudna do zastosowania w efektywny sposób przez inwestorów, szczególnie tych początkujących, którzy stosownej wiedzy nie posiadają.
To nie znaczy, że nie trzeba już próbować. Jeśli nie teraz, to za jakiś czas, po przemyśleniu, poczytaniu, popytaniu, zebraniu więcej materiałów, przyjrzeniu się większej ilości przypadków pojawienie się problemu, czyli zrobienia jego dokładniejszej mapy. Najlepiej gdyby tę procedurę powyższą zastosował wobec nas ktoś, kto jest w tym ekspertem, wie o co pytać i jak tego rodzaju problemy rozwiązywać. Kiedy jednak nikogo takiego nie ma pod ręką, trzeba próbować samemu.
A może trzeba do tego na początku podejść z bardziej znanej nam strony, tylko wprowadzić do niej nieco systematyki i poszukać wiedzy. Bo przecież każdy z nas próbuje na bieżąco rozwiązywać problemy, mamy więc jakieś doświadczenia, choć może nie od psychologicznej strony. Kto jednak obiecywał, że będzie łatwo w tej branży?
W takim razie trzeba przede wszystkim bardzo solidnie podejść do zrobienia mapy problemu, a z tego już samo wypływa zadanie znalezienia rozwiązania do problemu. Powyższe narzędzie jest jedynie usystematyzowanym podejściem do tego zadania. Być może jednak uda nam się znaleźć rozwiązania bez tego, a po prostu musimy sami przeprowadzić audyt znalezionego rozwiązania, potwierdzić jego słuszność w każdy możliwy sposób.
Pamiętajmy, że odkrycie przyczyn i charakteru problemów w następstwie mapowania, już jest w dużej mierze pierwszym lekarstwem na nasze słabości.
U Tendlera większość rozwiązań tego rodzaju problemów tkwi w emocjach i błędach poznawczych, co stanowi najważniejszą oś książki. O tym jednak w kolejnej części.
CDN
—kat—
Niezależnie, DM BOŚ S.A. zwraca uwagę, że inwestowanie w instrumenty finansowe wiąże się z ryzykiem utraty części lub całości zainwestowanych środków. Podjęcie decyzji inwestycyjnej powinno nastąpić po pełnym zrozumieniu potencjalnych ryzyk i korzyści związanych z danym instrumentem finansowym oraz rodzajem transakcji. Indywidualna stopa zwrotu klienta nie jest tożsama z wynikiem inwestycyjnym danego instrumentu finansowego i jest uzależniona od dnia nabycia i sprzedaży konkretnego instrumentu finansowego oraz od poziomu pobranych opłat i poniesionych kosztów. Opodatkowanie dochodów z inwestycji zależy od indywidualnej sytuacji każdego klienta i może ulec zmianie w przyszłości. W przypadku gdy materiał zawiera wyniki osiągnięte w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika na przyszłość. W przypadku gdy materiał zawiera wzmiankę lub odniesienie do symulacji wyników osiągniętych w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika przyszłych wyników. Więcej informacji o instrumentach finansowych i ryzyku z nimi związanym znajduje się w serwisie bossa.pl w części MIFID: Materiały informacyjne MiFID -> Ogólny opis istoty instrumentów finansowych oraz ryzyka związanego z inwestowaniem w instrumenty finansowe.