Czy kurz już opadł?

Miniony tydzień dla wielu inwestorów na świecie oraz warszawskiej giełdzie był czymś w rodzaju „rytuału przejścia”. Przejścia z wieku dziecięcego w dojrzały, przemiany chłopca w mężczyznę lub dziewczynki w kobietę, czy też zabawy w rynek w poważne inwestowanie.

Ze spadkiem 14,2 procent ostatni tydzień lutego 2020 wszedł do pierwszej dziesiątki największych spadkowych tygodni od początku funkcjonowania GPW. Równocześnie jest drugim takim przypadkiem w XXI wieku. Poprzedni (-15,7%) miał miejsce w październiku 2008 roku. Pozostałe to z perspektywy wielu inwestorów „prehistoria”, czyli lata 1993-1994 z jednym wyjątkiem w 1998 roku.

Pierwsze dwa-trzy dni reakcji naszej giełdy, która w przeciwieństwie do rynków światowych nie spadała z wysokiego konia lecz kontynuowała niekorzystny trend, sprawiały pewne zadziwienie. Ale kolejne dni, z coraz większymi zmianami indeksów budziły poważny szacunek. Niewiele spółek oparło się tej tendencji, mimo początkowych – atrakcyjnych logicznie – narracji, że choćby spółki gamingowe oprą się tej tendencji, ponieważ w przypadku epidemii koronawirusa więcej osób będzie spędzało czas w domach. No cóż, jak często w przypadkach panik rynkowych niewiele jest sektorów, które są w stanie oprzeć się przed owczym pędem przestraszonego inwestorskiego tłumu. Co więcej ten tłum narastał, gdyż pewnie silna wyprzedaż pierwszego, drugiego i kolejne dni prowokowała wielu do kupowania na korekcie. Atrakcyjna wycena! Okazja! Tylko głupcy teraz sprzedają! Kupuj, gdy leje się krew!

Słyszymy te hasła dookoła. Być może faktycznie za miesiąc, rok, dwa część graczy otrzepie ręce z kurzu i powie „było warto nie panikować” lub „było warto wówczas kupować”. Moje doświadczenie podpowiada, że to nieliczna grupa. Większość w ciągu tych ostatnich dni sparaliżowana strachem zastanawiała się co dalej. Co robić? W relatywnie komfortowej sytuacji są tacy, których straty po tych kilku dniach (choć nie wiemy co dalej) nie przekroczyły kilkunastu procent. To jest ta wartość, która nie robi jeszcze zbyt wielkich szkód w psychice, poczuciu pewności czy przekonaniach. Poza tym z pomocą idzie zwykła matematyka. Jeśli cena akcji spadła np. 18 procent, to aby odrobić ten spadek musi wzrosnąć 22 proc. Różnica niewielka i „wydaje się” realna. Na marginesie to jest poziom, który często sugerowałem jako poziom stop dla tracącej pozycji, ze względu na ten „komfort matematyczny”.

Ale co jeśli akcje spadły 40 procent, jak choćby Rainbow Tours (branża turystyczna). Do odrobienia tego spadku potrzebny jest wzrost 66 procent. Poprzednio zajęło to tym konkretnym akcjom siedem miesięcy. Krok po kroku, wzrost, wzrost, spadek. Spółce pomagały niewielkie obroty, oraz fakt zainteresowania instytucji finansowych (w tym PPK). W tym wypadku zachowanie ilustruje najlepiej znane i nieco wulgarne powiedzenie traderskie – Eat like a bird, shit like an elephant, co nieco bardziej elegancko na polski można przełożyć, jako „ściubiesz jak ptaszek, walisz jak słoń”.

Z racji renesansu w Polsce metody Warrena Buffetta, dzięki projektowi Przemka Gerschmanna i Tomka Jaroszka, miniony tydzień będzie dużym testem dla tych wszystkich, dla których atrakcyjne stało się inwestowanie w wartość, „bycie jak Warren”, niepoddawanie się panice. Nie chodzi o to, że to jest złe podejście. Raczej o to, że każdy z nas jest indywidualną jednostką, ze swoimi nawykami i przyzwyczajeniami. Zaś większość tych nawyków związana jest z mechanizmami opisanymi choćby przez Daniela Kahnemana i Amosa Tversky’ego przy okazji „teorii perspektywy”. W dużym skrócie – straty bolą nas tak mocno, że podejmujemy wiele nieracjonalnych i niekorzystnych dla nas decyzji. W praktyce, wielu inwestorów, będzie chciało w najbliższym czasie zredukować ból wynikający z ogromnych strat poniesionych w minionym tygodniu, że będzie sprzedawać akcje, gdy tylko choć trochę wzrosną. Nie będą w stanie doczekać odrobienia strat. Każdy spadek będzie wywoływał fizyczne i psychiczne objawy stresu. Organizm będzie wręcz wrzeszczał „ZAGROŻENIE, ZAGROŻENIE, PAMIĘTAJ JAK SIĘ CZUŁEŚ W OSTATNIM TYGODNIU LUTEGO”.

Dla części inwestorów oraz spekulantów ostatni tydzień to była długo wyczekiwana okazja. Tego rodzaju załamanie rynku daje wiele szans grającym na krótko, ale również tym, którzy faktycznie selektywnie zaczną kupować, nie dlatego, że pojawiła się okazja bo tanio, tylko dlatego, że ich strategia i plan działania zakłada odpowiednie reakcje właśnie w takich wyjątkowych sytuacjach. Zaskoczeniem może być co najwyżej skala i szybkość spadków, ale nie to, że one wystąpiły. Nie zdarza się to znów tak często, co nie oznacza, że nigdy. Tygodniowe spadki indeksu WIG powyżej 10 procent miały miejsce od 1991 roku dwadzieścia jeden razy, czyli rzadziej niż raz do roku. To czy wytrzymamy ten rytuał przejścia pokaże nam, czy dorośliśmy do bycia inwestorem, czy też lepiej zająć się czymś zupełnie innym.

[Fragment plakatu do filmu „Człowiek zwany koniem”, reż. E.Silverstein, 1970]