Jak zatrzymać emocjonalną huśtawkę, część 12

„W inwestowaniu, coś co jest wygodne, rzadko bywa zyskowne” 

Bob Arnott

————————————

   W poprzednich częściach tego cyklu:

•  W jaki sposób powstają emocje + przykłady z inwestowania -> wpis
•  Źródła przekonań, które przeradzają się w emocje u inwestorów -> wpis
• Rola podświadomości w kształtowaniu emocji i przekonań oraz jak się do niej dobrać -> wpis
• Jak zmieniać inwestycyjne przekonania, by nie były więcej emocjonalną przeszkodą (Metoda 5 kroków) -> wpis
• Problemy napotykane w procesie przeprogramowania przekonań -> wpis1 i wpis2
• Lista szkodliwych przekonań inwestycyjnych -> wpis
• Lista pożądanych przekonań inwestycyjnych -> wpis

——————————————

Bohaterem tego cyklu uczyniłem przekonania i w szczegółach wyjaśniłem ich wpływ na emocje. Zająłem się przekonaniami ponieważ z jednej strony mają znaczący wpływ na powstawania emocji, z drugiej mamy nad nimi kontrolę, w przeciwieństwie do samych emocji, którymi rządzi fizjologia. Nie chciałby jednak, by pozostało z tego wrażenie, że problem emocji w inwestowaniu i tradingu dotyczy tylko przekonań. Źródła emocji tkwią w różnych innych miejscach i dla równowagi robię poniżej ekspresowy ich przegląd.

Intencją jest to, aby każdy mógł poszukać źródeł doskwierających emocji wszędzie, nie tylko w przekonaniach, gdyż te mogą być dobrze zaprogramowane, a nadal może nas męczyć coś dręczącego od wewnątrz.

Zestaw czynników, które poza przekonaniami wpływają na powstawanie emocji:

   1. Czynniki biologiczne

• Układ nerwowy – Struktury mózgu, takie jak ciało migdałowate i kora przedczołowa, generują emocje w ramach natychmiastowej reakcji neuronalnej na bodźce (np. spadek cen). Z kolei neuroprzekaźniki i hormony – np. kortyzol (stres) – odpowiadają za komunikację między neuronami. To jest działanie natychmiastowe i dużo szybsze niż myśli. Dlatego potrzebujemy chwili oderwania na przemyślenie, co powinno te emocje uspokoić zanim impulsywnie zareagujemy. To nie jest atak tygrysa, który musimy natychmiast odeprzeć (nawet jeśli bawimy się w skalping).
• Genetyka – Niektórzy ludzie mają większą skłonność do intensywniejszego przeżywania emocji.
• Stan fizjologiczny – Zmęczenie, głód, brak snu mogą prowadzić do zwiększonej drażliwości, szybkiej irytacji, łatwemu uleganiu impulsom.

   2. Czynniki poznawcze (poza przekonaniami)

• Interpretacja sytuacji – To, jak oceniamy dane wydarzenie, wpływa na naszą reakcję emocjonalną.
• Uwagi i oczekiwania – Skupienie uwagi na zagrożeniach wywołuje lęk, a pozytywne nastawienie – radość.
• Pamięć emocjonalna – Wspomnienia mogą aktywować podobne emocje do tych, które towarzyszyły im w przeszłości.

   3. Czynniki sytuacyjne i środowiskowe

• Bodźce zewnętrzne – Hałas, temperatura, światło, muzyka mogą wpływać na nasz nastrój.
• Konflikty i relacje międzyludzkie – Nasz interakcje z innymi ludźmi są źródłem wielu emocji. Jeśli siadamy do tradingu z niezałatwionymi jakimiś problemami rodzinnymi, to może silne przeszkadzać w efektywnym podejmowaniu decyzji.
• Kultura i normy społeczne – W różnych kulturach te same sytuacje mogą wywoływać inne emocje.
• Niepewność i brak kontroli – Nieprzewidywalność wydarzeń zwiększa poziom stresu. Giełda to idealne środowisko dla ich rozwoju.

   4. Czynniki biologiczno-społeczne

• Empatia i neurony lustrzane – Obserwowanie emocji u innych może wywoływać podobne emocje. Jeśli widzimy innych w panice sprzedających akcje, możemy łatwo ulec podobnej pokusie.
• Społeczne oczekiwania – Normy społeczne wpływają na to, jak interpretujemy własne emocje. Wpajanie mężczyznom, że nie powinni ulegać emocjom to najgorsza rada, nie tylko w inwestowaniu. O emocjach musimy wiedzieć wszystko, dzięki temu umiejętnie nimi zarządzać, a nie chować się przed nimi.
• Wsparcie społeczne – Kontakt z innymi ludźmi może redukować negatywne emocje. Wszelkie inwestycyjne porażki łatwiej znieść, gdy ma się za plecami wspierające osoby.

   5. Czynniki behawioralne

• Działania i nawyki – Sposób, w jaki reagujemy na rynki, może stanowić nawyk. Np. nawyk częstego sprawdzania wykresów może prowadzić do wykonywania impulsowych transakcji. Z kolei ćwiczenia fizyczne czy relaks mogą poprawiać nastrój.
• Stan ciała – Sposób oddychania, postawa ciała, choroby mogą wpływać na emocje.
• Styl życia – Dieta, aktywność fizyczna, ekspozycja na światło słoneczne mają wpływ na chemię mózgu i emocje.
• Reakcja na porażki i sukcesy – Emocjonalne reakcje na zyski i straty mogą kształtować dalsze decyzje. Zwycięstwo może prowadzić do nadmiernej pewności siebie i większego ryzyka, a porażka do nadmiernego lęku i zaniechania.

   6. Czynniki podświadome i ewolucyjne

• Instynkty i reakcje wrodzone – Np. strach przed wysokością czy reakcja walcz-uciekaj są zapisane w naszych genach. Dlatego jeden inwestor zacznie panikować pod wpływem spadków, inny potraktuje je jako challange.
• Traumy i doświadczenia z dzieciństwa – Wczesne doświadczenia mogą kształtować emocjonalne reakcje w dorosłości.
• Ewolucyjne mechanizmy przetrwania – Lęk przed zagrożeniem zwiększa szanse na przeżycie.

   7. Czynniki duchowe i egzystencjalne

• Poczucie sensu i celu – Ludzie, którzy mają jasny cel w życiu, często doświadczają więcej pozytywnych emocji i są bardziej odporni.
• Wartości i moralność – Konflikt między własnymi wartościami a rzeczywistością może prowadzić do emocji, takich jak poczucie winy lub frustracja.
• Doświadczenia mistyczne i transcendentne – Medytacja, modlitwa czy kontakt z naturą mogą wywoływać emocje spokoju.

   8. Czynniki technologiczne i cyfrowe

• Media społecznościowe – Ekspozycja na treści z inwestycyjnych grup internetowych może wpływać na emocje (porównywanie się z innymi, FOMO, dezinformacja).
• Rodzaj przeglądanych informacji – Treści mogą wzmacniać określone emocje (np. agresję, jeśli algorytm promuje kontrowersyjne treści).
• Zależność od technologii – Uzależnienie od smartfonów i internetu może prowadzić do lęku, niepokoju i rozdrażnienia. To może powodować rozdrażnienie w miejscu, gdzie trzeba cierpliwości.

   9. Czynniki losowe i przypadkowe

• Zbiegi okoliczności – Niespodziewane wydarzenia mogą wywoływać emocje, niezależnie od wcześniejszych przekonań (np. znalezienie pieniędzy na ulicy → radość).
• Przypadkowe bodźce – Zapachy, muzyka czy kolory mogą spontanicznie wywoływać emocje (np. nostalgia po usłyszeniu starej piosenki).
• Efekt pierwszego wrażenia – Pierwsze sekundy interakcji z nowym newsem, zdarzeniem, sytuacją mogą wywołać emocjonalną reakcję, zanim jeszcze sformułujemy przekonania na jej temat.

   10. Czynniki ekonomiczne i społeczne

• Status społeczny i ekonomiczny – Niepewność finansowa może generować stres, podczas gdy stabilność materialna sprzyja spokojowi.
• Nierówności społeczne – Poczucie niesprawiedliwości może wywoływać frustrację i gniew.
• Presja zawodowa i rynek pracy – Stres związany z pracą, bezrobocie czy rywalizacja mogą prowadzić do lęku, wypalenia lub depresji.

   11. Czynniki emocjonalne

To może wydawać się dziwne, ale faktycznie jedne emocje mogą prowadzić do innych, wywołując pętle.

• Strach – Strach przed przegapieniem (tzw. FOMO – Fear of Missing Out) lub przed błędnymi decyzjami może paraliżować i prowadzić do unikania działania lub zbyt szybkiego wyjścia z rynku.
• Chciwość – Dążenie do zysków za każdą cenę może prowadzić do nadmiernej pewności siebie lub podejmowania ryzykownych decyzji.
• Stres – Wysoki poziom stresu, szczególnie w okresach dużych wahań rynku, może wpływać na zdolność podejmowania racjonalnych decyzji, prowadząc do błędów takich jak nadmierna reakcja na krótkoterminowe wahania.
• Radość, ekscytacja – mogą prowadzić do zbyt dużego ryzyka, zbyt nadmiernej wielkości pozycji, nieplanowanych transakcji.

Jak widać sporo tego. Przeprogramowanie przekonań to skuteczna metoda zmiany głęboko zakorzenionych wzorców myślowych, które wpływają na nasze emocje i zachowania. Jednak nawet po zmianie przekonań mogą pojawiać się emocje, które nie są bezpośrednio związane z naszymi przekonaniami.

Wynika to z faktu, że emocje są generowane także przez różne źródła, które działają niezależnie od naszych przekonań. W tym przypadku działają one szybciej niż świadomość, niż refleksja, niż odwołanie do naszych przekonań. Zatrzymanie się, świadome poddanie tych emocji i reakcji ocenie, powinno je zatrzymać, pozbawić złej energii.

Z drugiej strony potrzebna jest też odrobina pracy nad tymi czynnikami. Zwykle potrafimy je identyfikować, a skoro tak, to możemy nauczyć się je neutralizować. Jeśli wiemy np. że mamy tzw. krótki lont, czyli szybko reagujemy na negatywne bodźce, to nikt inny poza nami (lub ewentualną konsultacją z psychoterapeutą) nie zmierzy się z tym problemem. Konieczne jest w takich sytuacjach wypracowanie z góry środków zaradczych. Jeśli wiemy o silnej reakcji z listy wspomnianej wyżej, możemy wypracować nawyk natychmiastowego i bezwzględnego zamykania platformy do momentu wyciszenia.

CDN

—kat—