Paul Krugman – zapraszam na wybory do Polski

Zanim przejdę do rzeczy, chciałbym od razu zrobić zastrzeżenie – proszę nie zaliczać mnie do żadnej szkoły ani nurtu ekonomicznego. Chciałbym tu napisać, że nie znam się na ekonomii, choć to jest przecież nieprawda – jako Polak, znam się na ekonomii, polityce, piłce nożnej i paru innych sprawach, o których nie mam pojęcia. Żarty na bok, przysłuchując (bądź podczytując) się czasem rozmowom zwolenników A. Smitha, J.M.Keynesa, L. von Misesa, D. Ricardo, czy kogo tam jeszcze można wymienić mam przekonanie graniczące z pewnością, że dyskutanci operują co najwyżej popularnymi kalkami poglądów, a nie znają w pełni oryginalne dzieła, tych z którymi polemizują, bądź których wielbią. Dopóki więc nie poznam osobiście i w całości dzieł, któregoś z wymienionych panów będę twardo stał na stanowisku, że nie mam pojęcia o ekonomii.

Niemniej jednak nie mogę obojętnie przejść obok dziełka ekonomisty, laureata nagrody Banku Szwecji w dziedzinie ekonomii  Paula Krugmana, które właśnie ukazało się w polskim przekładzie. Chodzi o książkę „Zakończcie ten kryzys!” (wyd. Helion – wersja papierowa , ebook )

Moje wrażenie po lekturze jest jedno – O rany! dlaczego w ogóle dochodzi do jakichkolwiek kryzysów, skoro są takie proste sposoby radzenia sobie z nimi.

Czytając kolejne akapity książki amerykańskiego ekonomisty nawet nie specjalnie razi jego megalomania – on MA sposób, a cała reszta to głupcy. Właściwie nawet nie powinienem zabierać się do pisania tej notki, bo przy całym jego geniuszu na pewno coś mi umknęło. Ale po pierwsze jak już wspomniałem , jako Polak znam się na wszystkim, po drugie zaś myślę, że Paulowi Krugmanowi przydałaby się zsyłka do jakiegoś kraju, który właśnie wydostał się np. z komunizmu. Wówczas mógłby swoje proste recepty próbować wdrożyć w życie. No właściwie kupiłbym chipsy i colę i przyglądał się temu z zainteresowaniem.

Na razie jednak myślę, że dowolna (czyli dowolnie populistyczna) partia w Polsce powinna zaprosić Krugmana i poprosić go o wsparcie w budowie programu politycznego przy najbliższych wyborach. Spójrzmy na takie dwa hasła, toż to miód na serce, wszystkich którzy chcą zdobyć głosy wdzięcznego elektoratu:

„Warto się zatem zastanowić, co by się stało, gdyby władze stanowe i lokalne nie zostały zmuszone do zaciskania pasa. Z pewnością nie doszłoby do zwolnień wszystkich tych nauczycieli, a liczba zatrudnianych urzędników mogłaby wręcz rosnąć — choćby po to, aby miał kto obsługiwać coraz bardziej liczebne społeczeństwo.”

„Istnieje co najmniej jeden inny sposób, dzięki któremu rząd mógłby poprzez swoje wydatki nakręcić gospodarkę. Można mianowicie udzielić większej pomocy indywidualnym ludziom zmagającym się z trudnościami finansowymi, na przykład poprzez tymczasowe podniesienie wysokości zasiłków dla bezrobotnych oraz poszerzanie zakresu innych programów wspierających.”

Krugman w kółko powtarza – polityka zaciskania pasa jest bez sensu. Trzeba więcej wydawać. I prywatne firmy popełniają błąd nie inwestując więcej, bo tylko pogłębiają kryzys.

„Sektor prywatny nie chce wydawać wystarczająco dużo, abyśmy mogli w pełni wykorzystać nasz potencjał produkcyjny i zatrudniać miliony Amerykanów, którzy są gotowi pracować, ale nie mogą znaleźć zajęcia.”

Co prawda za chwilę wspomina jakby mimochodem, że no dobra, może nie mają pieniędzy, i od razupostuluje, żeby to państwo wzięło na siebie wydawanie, i tworzenie popytu, miejsc pracy itp. Gdybym blisko 20 lat nie przeżył w PRL-u to pomyślałbym, że to niegłupi pomysł. A tak mam jednak pewne wątpliwości.

Z jednej strony Krugman obrusza się na ogromne dysproporcje między bogaczami i całą resztą. Utyskuje na WallStreet i ogromne zarobki, żeby za chwilę mówić, no dobra pakujmy te pieniądze, nawet jeśli znajdą się nie za bardzo w tym miejscu. Wszystko, żebyśmy mniej cierpieli.

„Trzymając się zasady rooseveltowskiej determinacji — czyli: „Jeśli nie uda się za pierwszym razem, próbuj tak długo, aż się uda” — powinniśmy jeszcze raz spróbować wdrożyć program umarzania zadłużenia, tym razem ze świadomością, że gospodarka bardzo tego programu potrzebuje. Potrzeba ta powinna przeważać nad wszelkimi obawami, że pomoc może trafić do osób, które w przeszłości zachowywały się nieodpowiedzialnie.”

 Najpierw pisze, że kryzys trzeba zakończyć, że ekonomiści, którzy postulują „samoistne” rozwiązywanie się kryzysów są nieodpowiedzialni, bo:

„W bieżącej sytuacji dorosły i dojrzały człowiek nie powinien nalegać na wydłużanie cierpienia.”

Co więcej sam pisze, że ma szybką i jednoznaczną metodę na skrócenie owego cierpienia, po czym kilka akapitów dalej pisze:

„Nie widziałem jeszcze żadnych wiarygodnych szacunków, które prognozowałyby pełne wyjście z kryzysu w czasie krótszym niż pięć lat.” Dodaje przy tym „Zupełnie niewykluczone, że zaczynają działać wewnętrzne siły regeneracyjne gospodarki. Nawet John Maynard Keynes twierdził, że takie siły istnieją”.

Przepraszam za to nagromadzenie cytatów, ale logika wywodu (sam autor cały czas się upewnia, czy czytelnik wszystko zrozumiał i stwierdza, że to oczywiste) jakoś do mnie nie dociera.

Moje ulubione fragmenty dotyczą spraw zadłużenia. Ach, jakżebym chciał mieć Krugmana po swojej stronie w rozmowie z bankami, w chwili gdy mam problem ze spłatą kredytów.

„Można na przykład szukać sposobu na zmniejszenie realnej wartości zadłużenia. Efekt ten pozwoliłyby osiągnąć umorzenia, można go też uzyskać dzięki inflacji (jeśli uda się ją wywołać). To drugie rozwiązanie przyniosłoby dwa główne skutki: umożliwiłoby wprowadzenie ujemnych realnych stóp procentowych i samo w sobie niwelowałoby realną wartość niespłaconego zadłużenia. Owszem, pod pewnymi względami byłaby to nagroda dla dłużników za ich wcześniejsze życie ponad stan, pamiętajmy jednak, że ekonomia to nie nauka o moralności.”

Mnie na jego usługi z pewnością nie stać, ale… Grecy powinni się zastanowić, przecież to hasło w sam raz dla nich:

„Należy koniecznie pamiętać o tym, że 5 bilionów dolarów długu zaciągniętego od rozpoczęcia kryzysu ani kolejnych bilionów, które z pewnością pożyczymy, zanim ten trudny okres się skończy, nie trzeba będzie spłacać szybko… o ile w ogóle trzeba je będzie spłacić.”

Nie wiem, czy Krugman zdaje sobie sprawę, z tego, że jego pomysły wprowadzali w życie już komuniści:

„Historia ta podsuwa pomysł na alternatywną, a właściwie — nawet lepiej — komplementarną drogę wyjścia z kryzysu: można bezpośrednio zmniejszyć zadłużenie. Przecież zadłużenie nie jest fizycznym przedmiotem. To umowa spisana na papierze, której skuteczność gwarantuje państwo. Dlaczego zatem nie spisać tych umów na nowo?

Proszę nie mówić, że umowy to rzecz święta i że nigdy się ich nie renegocjuje.”

No właśnie. Umowy – raz są, raz ich nie ma.

„Ogólniej rzecz ujmując, w ramach programu wychodzenia z kryzysu powinniśmy realizować politykę zmniejszania ciężaru zadłużenia, czyli na przykład częściowo umarzać kredyty hipoteczne.”

Jestem za! Podobnie jak setki tysięcy Polaków – czy nie mówiłem, już że delegacja jakiejś partii powinna NATYCHMIAST zatrudniać go do kampanii wyborczej.

Czasami czytając jego wywody o rynku europejskim odnosi się wrażenie, że dla niego Europa to jakiś daleki bardzo odległy kontynent, w którymś coś tam się wydarzyło, i nikt nie rozumie co. Z wyjątkiem oczywiście jego samego. Ale do kwestii rozwiązań pewnych problemów podchodzi z dość dużą nonszalancją, opierając swoje pomysły na założeniach tego typu: „Włochy, Hiszpania, Grecja i Irlandia obecnie nie mają nawet własnych walut, a ich zadłużenie jest denominowane w euro.”

Zachęcam do sięgnięcia do lektury tej książki. Jest zaskakująca. Bardzo zaskakująca. Chętnie porozmawiałbym z kimś, kto podziela jego argumenty na gospodarkę (i sposoby wyjścia z kryzysu), żeby jak przedszkolakowi wytłumaczył mi, czym te koncepty różnią się tym, co próbowali robić choćby zwolennicy najlepszego z ustrojów.