Jak zatrzymać emocjonalną huśtawkę, część 3

Wielu inwestorów i traderów nie jest przygotowanych od strony emocjonalnej na spotkanie z rynkiem. Potwierdza to sonda, którą jakiś czas temu wywiesiłem na naszym profilu X, potwierdzają to głosy na grupach dyskusyjnych, na które co jakiś czas trafiam.

Cóż, nie jest to jednak wcale dziwne czy zaskakujące, to wręcz normalne biorąc pod uwagę, że nie mamy w życiu okazji nauczyć się radzenia sobie z emocjami w tak specyficznym środowisku. To znaczy może i udało nam się na jakimś etapie życia dojść do ładu z emocjami, ale giełda wprowadza do tego procesu nowe zmienne, których nie zna nasz system myślowy i wartościujący. A nawet jeśli zna, to często z zupełnie nieodpowiedniej strony.

W takim razie istnieje nieustanna konieczność dokształcenia się z tej strony, tym bardziej, że wielu nawet doświadczonych inwestorów nie bardzo potrafi sobie poradzić sobie z tematem emocji. Owszem, istnieje dziesiątki książek w tym temacie, jednak zwykle emocje są w nich częścią całego przedmiotu związanego z psychologią, giną w natłoku informacji, nierzadko przytłacza je trudne słownictwo branżowe. Natomiast poradniki inwestycyjne adresują problem w dość powierzchowny sposób. Idę w takim razie z pomocą i skoro jest okazja, postaram się wyłożyć temat w bardzo przystępny sposób, który może być trampoliną do dalszych poszukiwań.

Okazją jest, dla przypomnienia, książka Yumi Sakura, którą przedstawiałem w poprzednich wpisach. Płynie z niej niezwykle pomocna rada: przygotowanie własnej strategii, zrozumienie jej roli i jej konsekwentna realizacja rozwiązują znaczącą część problemów z wpływem emocji na podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Nie powoduje to jednak, że emocje znikają. To jest niemożliwe z punktu widzenia ludzkiej psychiki i fizjologii. Nie sposób więc ich kontrolować. Możemy jednak obniżyć ich intensywność, a także kontrolować nasze działania w odpowiedzi na ich pojawianie się.

To ostatnie wymaga jednak ŚWIADOMEGO ZAANGAŻOWANIA z naszej strony. Można alternatywnie zostawić problem samemu sobie, a lata doświadczeń pozwolą z tymi emocjami się ułożyć. Nie ma jednak na to gwarancji, a poza tym zwykle jest kosztowne w sensie i strat na rachunku i zużycia energii życiowej.

Aby skutecznie się za to zabrać w świadomy sposób, potrzebna jest wiedza o tym, jak ten mechanizm wytwarzania emocji w inwestowaniu działa. Dzięki temu będziemy wiedzieć w którym miejscu mamy szanse na efektywną ingerencję.

Ten mechanizm wyjaśnię poniżej w prosty sposób, używając przykładów.

Załóżmy, że bodźcem, który wywołuje nasze emocje jest wysoka zmienność rynku, wpływająca na nasze decyzje i zachowania z powodu gwałtownych i ekstremalnych zmian cen. Emocje te powstają w wyniku złożonego procesu fizjologicznego, w którym kluczową rolę odgrywają myśli i przekonania. W tej sytuacji tak oto przedstawia się cały cykl ich powstania i wpływu:

1. Przykładowe emocje, które możemy odczuwać pod wpływem wysokiej zmienności:

Strach: Obawa przed nagłymi stratami lub nieprzewidywalnością rynku.

Niepewność: Brak poczucia kontroli nad sytuacją czy nas sobą.

Ekscytacja: Możliwość szybkiego zarobku w warunkach wysokiej zmienności (nie dla wszystkich zmienność jest zjawiskiem negatywnym, sam należę do traderów, którzy bez zmienności usychają na rynku).

Frustracja: Gdy rynek nie zachowuje się zgodnie z oczekiwaniami.

Presja: Chęć szybkiego podjęcia decyzji w dynamicznej sytuacji.

2. Jak powstają te emocje w sensie fizjologicznym?

Emocje są wynikiem reakcji organizmu na bodźce zewnętrzne (np. nagłe ruchy cen) i wewnętrzne (np. myśli). Proces ten obejmuje:

   a) Bodziec zewnętrzny

Wysoka zmienność rynku (np. gwałtowne spadki lub wzrosty cen).

   b) Przetwarzanie w mózgu

Ciało migdałowate: Szybko ocenia sytuację jako zagrożenie lub szansę.

Kora przedczołowa: Analizuje sytuację na poziomie świadomym (np. „Czy to zagrożenie dla mojego kapitału?”).

Hipokamp: Przywołuje wspomnienia podobnych sytuacji (np. poprzednie straty).

   c) Aktywacja układu nerwowego

Współczulny układ nerwowy: Uruchamia reakcję „walki lub ucieczki” – przyspieszone tętno, pocenie się, napięcie mięśni.

Przywspółczulny układ nerwowy: Próbuje przywrócić równowagę po ustąpieniu zagrożenia.

   d) Wydzielanie hormonów

Adrenalina: Przygotowuje organizm do działania (np. szybkie decyzje).

Kortyzol: Hormon stresu, który utrzymuje organizm w stanie gotowości.

   e) Reakcje fizjologiczne

• Przyspieszone tętno.
• Szybszy oddech.
• Napięcie mięśni.
• Suchość w ustach.

3. Rola myśli i przekonań w powstawaniu emocji

Myśli i przekonania pełnią kluczową rolę w tym, jak interpretujemy sytuację i jakie emocje odczuwamy. Schemat tego działania:

    a) Myśli automatyczne

Są to szybkie, często nieświadome myśli, które pojawiają się w odpowiedzi na bodziec.

Przykłady:

• „Stracę wszystkie pieniądze”.
• „To moja szansa na duży zysk”.

Te myśli wpływają na emocje:

Myśl: „Stracę wszystko” → emocja: strach.

Myśl: „To moja szansa” → emocja: ekscytacja.

   b) Przekonania

Przekonania to głębsze, często podświadome założenia na temat siebie, świata i innych.

Przykłady:

• „Rynek jest niebezpieczny”.
• „Zmienność jest moim wrogiem, chcę spokoju”.
• „Muszę zarabiać, aby udowodnić swoją wartość”.

Te przekonania wpływają na myśli i emocje:

Przekonanie: „Rynek jest niebezpieczny” → myśl: „Stracę wszystko” → emocja: strach.

Przekonanie: „Muszę zarabiać” → myśl: „To moja szansa” → emocja: presja albo ekscytacja.

     c) Interpretacja sytuacji

To, jak interpretujemy wysoką zmienność, zależy od naszych przekonań i doświadczeń, czasem także od aktualnego nastroju.

4. Znaczenie myśli i przekonań w tradingu

Myśli i przekonania decydują o tym, jak reagujemy na zmienność rynku.

Mogą prowadzić do:

– Dobrych decyzji, jeśli mamy prawidłowe, zdrowe przekonania (np. „Mam strategię i jestem przygotowany”), możemy zachować spokój i trzymać się planu.

– Złych decyzji, jeśli mamy negatywne lub nieukształtowane przekonania (np. „Rynek jest zagrożeniem dla moich pieniędzy, muszę z nim walczyć”), możemy podejmować impulsywne decyzje pod wpływem emocji.

Mam więc zamknięty cykl, ten poniższy bardzo często powtarzający się wśród inwestorów i traderów:

• Sytuacja: Nagły spadek cen.
• Myśl automatyczna: „Stracę dużo lub wszystko”.
• Przekonanie: „Rynek jest niebezpieczny”.
• Emocja: Strach.
• Reakcja fizjologiczna: Przyspieszone tętno, napięcie mięśni.
• Działanie: Impulsywne zamknięcie pozycji.

***

Gdzie w tym cyklu jest miejsce na nasze świadome ingerencje? Wielu inwestorów i traderów jest przekonana, że zarządzanie powstającymi emocjami to właściwe postępowanie naprawcze, a są i tacy, którzy uważają całkowicie mylnie, że emocji trzeba się pozbyć (to możliwe tylko w wyniku operacji na mózgu). To jednak rozwiązuje problem tylko w ułamkowy sposób. Dlaczego? Otóż:

Próbując zarządzać emocjami nie pozbywamy się ich źródeł,

którymi są przekonania i myśli.

To tak, jakby zająć się wylewaniem wody z łódki, zamiast zatamować przeciek w burcie. Owszem, emocjami też możemy się zająć, są na to sposoby, ale  prawidłowe działanie prewencyjne powinno nazywać się „zarządzanie przekonaniami i myślami”.

Jak tego dokonać? Odpowiedź w kolejnej części.

—kat—