Demografia mocno uderzyła w rentierów

Stopa zwrotu wolna od ryzyka spadła z 4 proc. w latach 70. do 2 proc w latach 2000, okolice zera obecnie, a około 2050 r. ma być ujemna – winny temu jest nadmiar oszczędności gromadzony przez starsze osoby. To tylko niektóre z wniosków z najciekawszych badań naukowych dotyczących inwestowania.

Joseph Kopecky i Alan M. Taylor przygotowali pracę „The Savings Glut of the Old: Population Aging, the Risk Premium, and the Murder-Suicide of the Rentier”(„Nadmiar oszczędności starszych osób: starzenie się populacji, premia za ryzyko oraz zabójstwo-samobójstwo rentiera”). Realna stopa zwrotu wolna od ryzyka spada od ponad 40 lat. Jeszcze w 1970 r. wynosiła ona w USA 400 punktów bazowych (czyli 4 proc.). W okolicach 2000 r. spadła do 200 punktów bazowych, a obecnie oscyluje wokół zera.
https://www.nber.org/system/files/working_papers/w29944/w29944.pdf

Jednocześnie premia za ryzyko inwestowania w akcje, czyli różnica między stopą zwrotu z parkietu a stopą zwrotu wolną od ryzyka rośnie. W danych widać wyraźny wzrost o ok. 150-200 punktów bazowych, który był wyjątkowo silny od drugiej połowy lat 80. Jeszcze bowiem na początku lat 80. premia ta wynosiła poniżej 2 p.p.( punktów procentowych) w USA i ok. 3 p.p. w siedemnastu rozwiniętych państwach, obecnie w obu przypadkach przekracza 4 p.p.

W tym samym okresie miał miejsce skokowy wzrost oszczędności, z ok. 350 proc. rocznego dochodu w 1970 r., do 500-550 proc. obecnie. Autorzy wykazują, że w USA za ten wzrost są odpowiedzialne osoby pod 45 roku życia. Ich majątek wzrósł prawie o 100 proc. z i tak wysokiego poziomu, podczas gdy majątek młodszych osób także wzrósł, ale tylko o jedną piątą i to z niskiego poziomu. W efekcie majątek osób 45+ wzrósł z 35 bln USD do 144 bln USD, podczas gdy oszczędności młodych zwiększyły się z 6 bln USD do 8 bln USD.

Ale osoby starsze nie tylko mają więcej oszczędności. One także z czasem coraz mniej inwestują na giełdzie, a coraz więcej środków lokują w bezpieczne aktywa. Wielkość aktywów osiąga szczyt gdy osoby mają ok. 70 lat, ale największy udział akcji w portfelu jest wtedy gdy osoby są w piątej dekadzie życia. Autorzy konkludują, że zmiany demograficzne są odpowiedzialne za zmieniające się warunki inwestowania w ostatnich dekadach. Średnia długość życia się wydłuża, maleje dzietność. W efekcie jest coraz więcej starszych osób, które mają czas, by gromadzić więcej oszczędności.

Czyli mamy nadpodaż oszczędności, które w nieproporcjonalnie dużej części trafiają na rynek bezpiecznych aktywów obniżając stopę zwrotu z nich. Naukowcy zauważają, że nic nie wskazują by sytuacja miała się w najbliższym czasie zmienić. A raczej tendencje będą kontynuowane. Do tego stopnia, że – wedle wskazań przygotowanego przez nich modelu – w okolicach 2050 r. średnie bezpieczne stopy zwrotu z inwestycji będą poniżej zera. Inaczej mówiąc: ci którzy planowali zadowolić się niższym zyskiem, ale bezpiecznym będą tracić pieniądze oszczędzając. Ewentualnie zdecydują się na inwestowanie w akcje albo nieruchomości.

Fernando E. Alvarez, David Argente i Diana Van Patten opracowali analizę „Are Cryptocurrencies Currencies? Bitcoin as Legal Tender in El Salvador”(„Czy kryptowaluty są walutami? Bitcoin jako legalny środek płatniczy w Salwadorze”). Podają w niej, że 7 września 2021 r. Salwador stał się pierwszym krajem na świecie, w którym bitcoin został legalnym środkiem płatniczym. To oznacza, że zgodnie z prawem wszyscy w kraju muszą akceptować płatności tą kryptowalutą.
https://www.nber.org/system/files/working_papers/w29968/w29968.pdf

Rząd kraju udostępnił aplikacje nazwaną „Chico Wallet”, która pozwala użytkownikom wymieniać dolary na bitcoiny i odwrotnie bez jakichkolwiek opłat i prowizji. By zachęcić społeczeństwo do płacenia cyfrową walutą każdy kto ściągną i zainstalował aplikację dostawał równowartość 30 USD (czyli ok. 130 zł) w bitcoinach od rządu jako bonus na start (to dużo, bo ok. 0,7 proc. dochodu narodowego na głowę obywatela). A także dodatkowe zniżki przy płaceniu za benzynę.

Dodatkowym bodźcem do korzystania z kryptowaluty był wybuch epidemii COVID-19, której skutkiem było promowanie metod płacenia nie wymagających przekazywania banknotów i monet. Czy bicoin faktycznie zyskał popularność w Salwadorze? Rząd kraju ujawnia tylko fragmenty danych na koncie Twitterowym prezydenta. Naukowcy postanowili więc sami sprawdzić popularność kryptowaluty w kraju i przeprowadzili ogólnokrajowy sondaż.

Wylosowano 1800 gospodarstw domowych, z których przedstawicielami ankieterzy przeprowadzili wywiady twarzą w twarz. I okazuje się, że przed udostępnieniem aplikacji „Chico Wallet” ponad połowa respondentów używała tylko gotówki. Ok. 70 proc. z tych osób nie miało konta bankowego a prawie 90 proc. nie używało aplikacji bankowej w smartfonie. 64,4 proc. Salwadorczyków korzystało ze smartfonu z dostępem do internetu, a więc teoretycznie mogło ściągnąć „Chico Wallet”.

Okazuje się, że ok. 40 proc. pobrań aplikacji miało miejsce we wrześniu 2021 r., zaraz po starcie programu. A prawie żadnych pobrań nie było w 2022 r. Głównym powodem sprawiającym, że Salwadorczycy zainstalowali aplikację był pieniężny bonus (75 proc. z tych którzy pobrali aplikację nie zrobiliby tego bez bonusu). Z kolei najważniejszą przyczyną nieinstalowania aplikacji było preferowanie płatności gotówkowych a na drugim miejscu kwestia braku zaufania do bitcoina.

Większość osób, które zainstalowały aplikacje wydała bonus(nie było możliwości zamienienia go na dolary, bo chodziło o promocję płatności kryptowalutą). Ale mniej niż połowa pierwotnych użytkowników aplikacji korzystała z niej po tym jak wydała prezent od rządu. Autorzy pracy nie znaleźli dowodu na to, że „Chico Wallet” był wykorzystywany na masową skalę do płacenia podatków albo robienia przelewów.

Co ciekawe, mimo prawnego obowiązku przyjmowania płatności w bitcoinach, tylko 20 proc. firm tak postępowało, w większości były to duże podmioty. Średnio 4,9 proc. sprzedaży w kraju dokonywana jest za bitcoiny a 88 proc. spółek po przyjęciu kryptowaluty zamienia ją na dolary. Autorzy pracy podsumowują, że pomimo dużych bodźców ze strony rządu bitcoin nie jest powszechnie akceptowana jako legalny środek płatniczy w kraju.

Warto zauważyć, większość z 20 krajów które są w czołówce tzw. Global Crypto Adoption Index to kraje rozwijające się m.in.Wietnam, Indie, Pakistan, Ukraina, Kenia, Nigeria. Choć na przykład w styczniu 2022 r. senator ze stanu Arizona w USA zaproponował by bitcoin stał się legalnym środkiem płatniczym na terenie stanu.