Porażająco ogólnikowo brzmią książkowe i internetowe „dobre rady” odnośnie tego, jak powinien postępować niedoświadczony trader w obliczu pierwszej, poważnej straty.
Zwykle można się dowiedzieć, że trzeba „zrobić plan” i „powściągnąć emocje”. Psu na budę takie porady, bardziej irytują niż cokolwiek wnoszą.
A już szczególnie w kwestii zarządzania emocjami, a często właśnie z tym mają problem traderzy uwięzieni w pułapkę paraliżujących strat. Co ciekawe jednak, nigdy nie pytali o to początkujący traderzy, z którymi zdarzyło mi się pracować. To tzw. „męski problem”, o który zapytanie krępuje. Zostawiam to jednak na przyszłość, do osobnego wątku. Odblokowanie emocji nie rozwiązuje jeszcze decyzyjnego problemu paraliżu jeśli nie wiadomo co potem sensownie zrobić merytorycznego z samym tradingiem po takiej burzy. Ale mam nadzieję, że tych kilkanaście wskazówek, które wraz z Grzegorzem podajemy, wzmocni poczucie siły i kontroli, co już samo w sobie pozwoli nieco odblokować stres.
Emocjonalne zakleszczenie powoduje u dotkniętego nim tradera wzrost poziomu strachu, trudności z koncentracją, odruchy szybkiej ucieczki z rynku, brak pewności siebie, pustkę w głowie głośnym echem odbijającą myśli o odegraniu się za każdą cenę, brak zdefiniowanej wizji, a to wszystko składa się na dość chaotyczne decyzje. Aby uspokoić umysł i wprowadzić nieco porządku, dyscypliny i poszukać skutecznego sposobu na rynek i wyjście z impasu, proponuję dodatkowo zastosować kilka poniższych wskazówek, które stanowią przedbiegi do najważniejszej kwestii, o której w kolejnym wpisie.
1. Analiza zyskownych transakcji
Zanim doszło do obsunięcia kapitału, trader z przykładu Grzegorza wykonał kilka zyskownych transakcji. Zagłębienie się w pozytywne momenty (również te typowo życiowe), pozwala nam odbudować mentalny świat wewnętrzny, wykorzystać doświadczenie płynące ze znalezionych w historii korzystnych działań, poszukać dobrych wniosków na przyszłość, wprowadzić nieco optymizmu do myślenia. Nie inaczej jest w tradingu, choć tu akurat potrzeba bardzo dużo realizmu w przeglądaniu się w tym strumieniu z przeszłości.
No więc spróbujmy ustalić przesłanki, które doprowadziły do tamtych zyskownych transakcji, przywołać z pamięci lub zapisków użyte narzędzia i argumenty, przeanalizować podjęte wówczas dobre decyzje i ruchy. Znajdźmy, opiszmy i skonkretyzujmy najważniejsze konstruktywne wnioski, które płyną z tej analizy. Być może tam tkwią wskazówki do sukcesu, które ponownie zastosowane spowodują powrót do zyskownego tradingu. A przynajmniej pozwolą odbudować wiarę w siebie i poczucie wartości, które zawsze ogromnie cierpi w obliczu strat.
2. Analiza stratnych transakcji
Skonfrontujmy wyżej wyciągnięte wnioski z tym wszystkim, co stało się gdy doszło do transakcji stratnych. Celem jest znalezienie słabych punktów w:
a/ przyjętej metodzie decyzyjnej
Jeśli użyliśmy dokładnie tych samych przesłanek decyzyjnych co przy zyskownych wejściach, to znaczy, że proces został wykonany poprawnie, a straty są normalną, NIEROZŁĄCZNĄ częścią każdej strategii. Z tym trzeba nauczyć się żyć. Pathemata mathemata czyli „nauka przez ból” jak pisze w swojej najnowszej książce „Skin in the game” N.Taleb. Problem może stanowić rzeczywista skuteczność samej metody.
b/ własnych działaniach, które mogły prowadzić do błędów
Znalezienie i opisanie sabotujących działań w swoim postępowaniu prowadzić musi oczywiście niezbędnego ich wyeliminowania. Jednakże należy ustalić, choć nie będzie to zwykle precyzyjne, czy nie popełnienie tych błędów rzeczywiście doprowadziłoby do zysków a nie strat.
c/ czynnikach zewnętrznych
Część strat mogło powstać niezależnie od naszych decyzji i zachowań. Np. strata powstała ponieważ stop nie został aktywowany z powodu braku płynności na rynku albo został aktywowany z koszmarnym poślizgiem. Tego typu sytuacje wymagają oczywiście rozwiązań w przyszłości, ale trzeba również sprawdzić, czy gdyby nie owe czynniki to osiągnięty zostałby zysk a nie strata.
3. Test wniosków na innych danych
Po zrobieniu wszystkich powyższych działań i wyciągnięciu wszystkich wniosków, powinien powstać w miarę spójny i kompletny zestaw reguł, które chcielibyśmy użyć w przyszłych transakcjach. Najpierw jednak zróbmy ich manualny, wzrokowy czy papierowy test na dowolnym ciągu danych z przeszłości (im więcej takich testów tym lepiej). Jeśli okaże się, że przyjęte reguły mogłyby w przeszłości generować zyski w dłuższych terminach, istnieje szansa efektywnego ich zastosowania w kolejnych transakcjach. W przeciwnym razie należy wrócić do podstaw i znaleźć swój zestaw reguł gry.
4. Test wielkości pozycji
Sprawdzając wiarygodność własnych reguł przeprowadzania transakcji na danych z przeszłości koniecznie powiążmy je z wielkością pozycji w każdej transakcji, próbując różne jej wielkości.
Zbyt duża pozycja może zniweczyć nawet najlepszy zestaw reguł.
Mała pozycja może nie doprowadzić do nadmiernej utraty kapitału nawet w niedziałającym w sensie zyskowności zestawie reguł.
***
Świadomość posiadania zestawu potencjalnie zyskownych reguł decyzyjnych zwiększa szanse na sukces i odbudowuje psychikę. Ich brak rzadko pomaga wyjść z obsunięcia.
***
W ten sposób powinien wyglądać systematycznie przeprowadzony proces oceny wartości przyjętej metody inwestycyjnej. Jeśli reguły są jednoznacznie określone można pójść krok dalej i pokusić się o ich sprawdzenie w sposób mechaniczny za pomocą programów kalkulacyjnych lub programów do tworzenia systemów transakcyjnych. Za ich pomocą proponuję sprawdzić przede wszystkim czy nasze pomysły w ogóle miałby szansę zadziałać w przeszłości. Odkrycie NIEDZIAŁANIA to trochę coś innego niż budowanie mechanicznej strategii, i dość oczyszczająca procedura, na tej bazie można dalej zacząć budować coś, co może wreszcie zadziała.
Analityczne podejście do oceny swoich działań już same w sobie obniża napięcie emocjonalne i pozwala przywrócić równowagę mentalną. Ważne by wszystkie obliczenia i szacunki zostały zrobione w jak najbardziej obiektywny sposób.
O ile jednak w miarę precyzyjne ustalenie reguł jest niemożliwe z uwagi na ich brak (np. gdy trading opiera się na zgadywaniu kierunku ruchów, instynktownych wejściach na pozycje, improwizacji, braku pomysłu na planowy trading, korzystanie z podpowiedzi innych), to zwykle oznacza kłopoty w przyszłości. Rynek rzadko wybacza nieprzygotowanie. Można liczyć na pewną dozę szczęścia, ale nie w dużej ilości transakcji. To nie przekreśla jeszcze sukcesu, ale jest jeden warunek – zabawę w zgadywanie trzeba intensywnie najpierw przećwiczyć i obudować dobrą metodą zarządzania ryzykiem, bez tego rzadko się udaje sukces.
Często jednak taka weryfikacja reguł jak wyżej jest niemożliwa również ze względu na specyfikę procesu podejmowania decyzji. Mam na myśli sytuację nazwijmy ją „pomiędzy”, gdy trading jest oparty na intuicyjnych decyzjach, doraźnych ocenach, wspomaganych informacjami spoza wykresu, a więc metodach dużo bardziej zaawansowanych niż zwykłe zgadywanie (klasyczna Analiza techniczna i Analiza fundamentalna uznawane są za metody intuicyjne).
W sytuacji „pomiędzy” można zastosować wszystkie triki wymienione przeze mnie w poprzednich odcinkach tego cyklu, z uwzględnieniem skalowania pozycji czy podziału kapitału na kilka rynków, a przede wszystkim z określeniem stop-lossa. Mają one za zadanie ROZPROSZYĆ ryzyko straty zanim poprawimy naszą metodę i sprawdzimy jej realne działanie.
O ile emocje są zbyt silne i zmuszają do porzucenia poprzednio stosowanego stylu gry na rzecz szybkiej ucieczki z rynku zarówno po stronie zysków, a już szczególnie po stronie strat, to sugeruję zastosowanie takiego rozwiązania:
Użyjmy skalowania (budowanie pozycji na raty lub wg. różnych strategii) czy podziału kapitału na wiele rynków, a jedna z takich małych pozycji POWINNA ZAWSZE być przeprowadzana w 100% zgodnie z tym, jak chcielibyśmy żeby wyglądała lub tak jak robiliśmy to przed obsunięciem kapitału. Powinna być WZORCOWA i NIENARUSZALNA w sensie naszych reguł. Jeśli w tym czasie robimy inne, niezbyt poprawne transakcje pod presją emocji, to jedna transakcja wzorcowa w tle będzie znacząco bardziej możliwa do przeprowadzenia bez łamania jej reguł, bez szybkiej ucieczki itd. A to dlatego, że uwaga i emocje zostają rozproszone i nie musimy umierać nad jedną tylko transakcją, co chwila marząc o ucieczce z rynku by zredukować własny ból. To ma być rodzaj terapii, powrót w spokojnym tempie do dobrych nawyków.
CDN
—kat—
Niezależnie, DM BOŚ S.A. zwraca uwagę, że inwestowanie w instrumenty finansowe wiąże się z ryzykiem utraty części lub całości zainwestowanych środków. Podjęcie decyzji inwestycyjnej powinno nastąpić po pełnym zrozumieniu potencjalnych ryzyk i korzyści związanych z danym instrumentem finansowym oraz rodzajem transakcji. Indywidualna stopa zwrotu klienta nie jest tożsama z wynikiem inwestycyjnym danego instrumentu finansowego i jest uzależniona od dnia nabycia i sprzedaży konkretnego instrumentu finansowego oraz od poziomu pobranych opłat i poniesionych kosztów. Opodatkowanie dochodów z inwestycji zależy od indywidualnej sytuacji każdego klienta i może ulec zmianie w przyszłości. W przypadku gdy materiał zawiera wyniki osiągnięte w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika na przyszłość. W przypadku gdy materiał zawiera wzmiankę lub odniesienie do symulacji wyników osiągniętych w przeszłości, to nie należy ich traktować jako pewnego wskaźnika przyszłych wyników. Więcej informacji o instrumentach finansowych i ryzyku z nimi związanym znajduje się w serwisie bossa.pl w części MIFID: Materiały informacyjne MiFID -> Ogólny opis istoty instrumentów finansowych oraz ryzyka związanego z inwestowaniem w instrumenty finansowe.