Zadziwiająca łaska Trumpa

Kilkanaście dni przed wypadkiem samolotu Boeing 787-8 Dreamliner w Indiach 12 czerwca 2025 r. Departament Sprawiedliwości rządu USA podpisał porozumienie z przedstawicielami Boeinga. Zgodnie z nim firma uniknie postępowania karnego związanego z dwoma wypadkami ich innego samolotu – Boeing 737 Max 8 – w 2018 i 2019 r., w których zginęło 346 osób. Kilkanaście tygodni wcześnie Donald Trump po raz pierwszy w historii całkowicie ułaskawił firmę, giełdę kryptowalut Bitmex. Obecny prezydent USA ma zadziwiającą słabość do niektórych spółek.

Większość ludzi kojarzy Boeinga z samolotów pasażerskich. Ale, jak wynika z raportu Stockholm International Peace Research Institute, w 2023 r. Boeing był czwartą największą firmą zbrojeniową świata. Przychody z produktów dla wojska wyniosły w 2023 r. 31,1 mld USD, co stanowiło blisko połowę całości przychodów firmy (dokładnie 40 proc.). Pięć największych firm zbrojeniowych świata to firmy amerykańskie. Oprócz Boeinga znajdują się w niej Lockheed Martin (1), RTX Corporation (2), Northrop Grumman (3) i General Dynamics (5). W latach 2019-2023 Amerykanie mnieli 42 światowego rynku eksportu broni, podczas gdy druga w tym rankingu Francja 11 proc. To pokazuje jak ważna jest ta branża dla amerykańskiej gospodarki.

Zgodnie z warunkami umowy Boeing zapłaci 1,1 mld USD karach i odszkodowaniach oraz – co najważniejsze – uniknie ryzyka skazania w procesie karnym, które mogłoby zagrozić jego statusowi jako dostawca sprzętu dla wojska. Ta umowa unieważnia poprzednią umowę, którą w lipcu 2024 r. przedstawiciele koncernu uzgodnili z reprezentantami administracji prezydenta Joe Bidena. Wówczas Boeing zgodził się przyznać do winy w związku z kryminalnymi zarzutami.

Adwokaci rodzin ofiar wypadków samolotów Boeinga określili porozumienie rządu USA z Boeingiem jako „moralnie odrażające”. Dla przypomnienia: tamte wypadki wynikały ze świadomego nastawienia na zwiększanie zysków kosztem bezpieczeństwa pasażerów. Wstępne oceny, iż amerykański system sprawi, że Boeing zostanie tak surowo ukarany, że wyśle to sygnał do innych firm, iż nie opłaca się narażać życia ludzi dla profitów nie potwierdza się. Fundusz dla ofiar wypadków samolotów wyniósł 445 mln USD

Dla porównania. W marcu tego roku Donald Trump ogłosił, że Boeing otrzymał warty ponad 20 mld USD kontrakt na budowę nowego myśliwca F-47, który ma zastąpić produkowany przez Lockheed Martin F-22 Raptor. W rzeczywistości wpływy ze sprzedaży F-47 sięgnął setek miliardów dolarów, które będą wpływały do kasy firmy przez następne dekady. A 14 maja 2025 r. przedstawiciel Boeinga Kelly Ortberg podpisał w towarzystwie Donalda Trumpa z emirem Kataru Tamim bin Hamadem Al Thani największy kontrakt w historii m.in. na 130 Dreamlinerów 787 o wartości 96 mld USD. To oznacza, że przychody tylko z tego ostatniego kontraktu będą 96 razy większe, niż to Boeing zapłaci rodzinom ofiar dwóch ostatnich wypadków.

Amerykański system prawnym daje tamtejszym prezydentom dużo możliwości wspierania wybranych firm. Brandon Stras w pracy „Pardoning Corporations” („Ułaskawiając firmy”) przypomina historię z 1977 r., gdy firma Emprise Corporation zgłosiła się z prośbą do prezydenta Jimmiego Cartera z prośbą o ułaskawienie. Spółka zajmowała się organizacją zawodów atletycznych. Ale w trakcie jej działalności ponad 712 tys. USD funduszy firmowych zostało wykorzystane przez mafiozów do zakupu kasyna w Las Vegas. Firma została skazana za to przestępstwo. Ale jej władze utrzymywały, że jej finanse są już w porządku i „nie jest już tą samą organizacją, która wzięła udział w przestępstwie”.

Biuro prezydenta USA nie wiedziało, że może on ułaskawić firmę. Żaden z lokatorów Białego Domu nigdy czegoś takiego nie zrobił. Ostatecznie Biały Dom oświadczył, że prezydent ma prawo ułaskawić firmę. Choć akurat Jimmi Carter uznał, że Emprise Corporation na taką łaskę nie zasługuje. Sprawa ułaskawiania firm została zapomniana na ponad pół wieku. Po czym na początku tego roku opinia publiczna zainteresowała się sprawą w wyniku działań Donalda Trumpa.

W 2025 r. urzędujący prezydent USA po raz pierwszy w historii całkowicie ułaskawił firmę. Sprawa dotyczyły giełdy kryptowalut Bitmex. Firma przyznała się to winy. A konkretnie do tego, że na początku działalności, do sierpnia 2020 r., pozwalała klientom rejestrować się na platformie podając tylko adres email. Było do sprzeczne z zasadami dotyczącymi przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy. 15 stycznia 2025 r. firma została skazana na zapłacenie 100 mln USD kary. Miała w ciągu 60 dni od uprawomocnienia się wyroku wpłacić zasądzone pieniądze. Ułaskawienie przez Trumpa pojawiło się na kilka godzin przed upływem tego terminu.

Co takiego było w sprawie Bitmex-u, że spółka zasługiwała na pierwsze w historii USA ułaskawienie firmy? Nie wiadomo. Natomiast komentatorzy zwracają uwagę, że Trump jeszcze w 2021 r. określał kryptowaluty mianem oszustwa (ang. scam). By niedługo potem stworzyć własną World Liberty Financial. Firmy Trumpa sprzedały już kryptowalut za 550 mln USD. Co ciekawe, Trump mógłby także ułaskawić należące do niego firmy. I przydałoby mu się uprawnienie ponieważ Trump Organisation zostało skazane za oszustwa podatkowe i księgowe. Problem polega na tym, że skazania miały miejsce sądach stanowych, a nie federalnych. A jego prawo łaski tych pierwszych nie obejmuje.

Co z tego wszystkiego wynika? Przede wszystkim to, że inwestujący w indywidualne, amerykańskie spółki powinni monitorować, które firmy są w dobrej komitywie z urzędującym prezydentem. Bo jak widać z powyższych przykładów jego przychylne oko potrafi całkowicie odmienić los firmy zarówno dzięki dodatkowym zamówieniom jak i ochronie przed konsekwencjami łamania prawa. Gdy Trump wybrał Boeinga do stworzenia myśliwca od razu kurs akcji ten spółki wzrósł o 5 proc., podczas gdy konkurującego z Boeingiem Lockheeda Martina spadł o 7 proc. To wszystko w sytuacji, gdy Boeing miał w 2024 r. 12 mld USD straty i do niedawna nie wiadomo było, czy poradzi sobie z kosztami związanymi z wypadkami jego samolotów w 2018 i 2019 r.