Jak zatrzymać emocjonalną huśtawkę, część 4

Poprzednią część zakończyłem takim wnioskiem:

emocje powstają w wyniku procesów myślowych i przekonań, a w takim razie to zarządzaniem przekonaniami trzeba się zająć w pierwszej kolejności (jako źródło), a ewentualnie emocjami w dalszej kolejności (jako skutek).

Proponuję poświęcić chwilę na to, by zrozumieć skąd się owe przekonania biorą i jaki jest ich związek z myślami, skoro one mają być przedmiotem naszych starań o ich właściwe ułożenie, by nie generowały w rezultacie negatywnych emocji.

Jednym z fałszywych przekonań jest to, że właśnie emocje są naszym wrogiem i odpowiadają za wszystko, co złe. Uciąłem sobie na ten temat dyskusję na X z jedną „influencerką” tradingową. Emocje są tylko emanacją naszych przekonań, a w tym sensie nie one są powodem naszych problemów, tylko ich rezultatem, przy tym także ważnym sygnalizatorem. Bez emocji nie jest możliwe logiczne myślenie.

Proszę pamiętać, że informacje podawane przez mnie w tym cyklu mają za zadanie nakreślić ogólny schemat powstawania emocji w celu edukacyjnym, jako szybka pomoc w inwestowaniu i trampolina do poszerzania swojej wiedzy. Po pełną wiedzę zawsze będę kierował do publikacji profesjonalistów w tej dziedzinie.

   ***

Przekonania to głęboko zakorzenione myśli, które uznajemy za prawdziwe. Kiedy wydarzenie zewnętrzne jest przez nas postrzegane, nie reagujemy na nie bezpośrednio, lecz przez pryzmat naszych przekonań.

Przekonania, w tym te mające znaczenie dla inwestowania i tradingu, powstają w wyniku złożonego procesu, który obejmuje doświadczenia, naukę, wpływy społeczne oraz indywidualne przetwarzanie informacji. W wielu przypadkach mogą być fałszywe, skrzywione, niepełne, dalekie od internalizacji, dlatego generują problemy.

W skrócie źródła ich powstawania można skatalogować w następującą listę :

1. Doświadczenia osobiste

Własne doświadczenia na rynku są jednym z najsilniejszych źródeł przekonań. Zwykle przychodzimy na giełdę bez pełnej wiedzy o wszystkich zachodzących tu procesach lub tylko z jakimiś szczątkami tej wiedzy. Zanim przyswoimy sobie w pełni wszystkie mechanizmy, które kształtują tutaj proces zarabiania, możemy wpaść w pułapkę nieprawdziwych czy wykrzywionych przekonań.

Przykład:

Jeśli inwestor doświadczył dużych strat na początku swojej kariery, może rozwinąć przekonanie: „Rynek jest niebezpieczny i nie da się z nim wygrać”. To zawsze będzie generować złe nastawienie, aurę i emocje.

Jeśli natomiast odniósł sukces w krótkim czasie, może uwierzyć: „Trading to łatwy sposób na zarabianie pieniędzy”.

Doświadczenia te kształtują wzorce myślowe, które wpływają na przyszłe decyzje.

2. Nauka i edukacja

Książki, kursy, webinary i inne źródła wiedzy kształtują przekonania w zorganizowany sposób. Jeśli są rzetelne, mają szansę wygenerować racjonalne przekonania.

Przykłady:

Jeśli trader uczy się od mentora, który podkreśla znaczenie dyscypliny, może rozwinąć przekonanie: „Dyscyplina jest kluczem do sukcesu”.

Jeśli czyta o dużym ryzyku związanym z tradingiem, może uwierzyć: „Rynek jest nieprzewidywalny, ryzykowny, jest zagrożeniem”.

Edukacja może zarówno wzmacniać zdrowe przekonania, jak i utrwalać błędne, jeśli źródła są niewiarygodne. W dobie wszechobecnych fejków i podejrzanych szkoleniowców, fact-checking jest szczególnie wskazany dla dobra naszych pieniędzy.

3. Wpływy społeczne

Rodzina, przyjaciele, koledzy z grup dyskusyjnych oraz media społecznościowe mogą wpływać na przekonania tradera w znaczącym stopniu, to często im ufamy bardziej niż źródłom.

Przykłady:

Jeśli rodzina tradera uważa, że trading to „hazard”, może on uwierzyć: „Trading to ryzykowne zajęcie”.

Jeśli koledzy z branży chwalą się szybkimi i ogromnymi zyskami w krótkim czasie, może to rozwinąć przekonanie: „Muszę też zarabiać dużo i szybko, aby być dobrym traderem”.

Wpływy społeczne mogą prowadzić do presji i nieracjonalnych oczekiwań, szczególnie gdy próbujemy się porównywać do innych.

4. Wzorce kulturowe

Kultura i społeczne normy kształtują ogólne przekonania na temat pieniędzy, sukcesu i ryzyka.

Przykłady:

W kulturze, która ceni stabilność finansową i niechęć do ryzyka, inwestor może uwierzyć w: „Inwestowanie na giełdzie to niepewne źródło dochodu”.

W kulturze, która promuje przedsiębiorczość, może rozwinąć przekonanie: „Trading to szansa na wolność finansową”.

5. Wczesne doświadczenia życiowe (a więc poza giełdowe)

Dzieciństwo i wczesne doświadczenia mogą kształtować przekonania na temat siebie i świata, które później wpływają na trading.

Przykłady:

Jeśli trader był często krytykowany w dzieciństwie, może rozwinąć przekonanie: „Nie jestem wystarczająco dobry”. Tego rodzaju bezradność będzie go prześladować, a stratne transakcje upewniać.

Jeśli był nagradzany za osiągnięcia, może uwierzyć: „Moja wartość zależy od pracy, wysiłków i idących za tym sukcesów”.

Efekt: Te przekonania mogą prowadzić do perfekcjonizmu lub strachu przed porażką.

6. Błędy poznawcze

Błędy poznawcze to tendencyjne sposoby myślenia, które mogą prowadzić do błędnych przekonań. Ich katalog jest długi i ciągle się rozwija. Problem w tym, że rzadko zdajemy sobie sprawę z ich istnienia i sposobu oddziaływania.

Przykłady:

Efekt potwierdzenia: trader akceptuje tylko informacje, które potwierdzają jego przekonania (np. „Trading to hazard”).

Iluzja kontroli: Trader wierzy, że ma większą kontrolę nad rynkiem, niż ma w rzeczywistości.

Błędy poznawcze utrudniają obiektywną ocenę sytuacji.

7. Emocje i reakcje fizjologiczne

Emocje i reakcje fizjologiczne mogą wpływać także na to, jak trader interpretuje sytuacje i kształtuje przekonania. To swego rodzaju pętla zwrotna, która wzmacnia przekonania, a te generują kolejne emocje.

Przykłady:

Jeśli inwestor odczuwa silny strach podczas strat, może rozwinąć lub wzmocnić przekonanie: „Rynek jest niebezpieczny”.

Jeśli odczuwa euforię podczas zysków, może uwierzyć: „Trading to łatwy sposób na zarabianie pieniędzy”.

Emocje mogą prowadzić do przesadnych lub nieracjonalnych przekonań. Ważne jest przerwanie tego cyklu.

8. Automatyczne myśli

Automatyczne myśli to szybkie, często nieświadome myśli, które pojawiają się w odpowiedzi na sytuacje. To dzięki myślom kształtujemy przekonania w tematach, o których niewiele wiemy (tak właśnie giełda jawi się dla początkujących), a także wzmacniamy istniejące przekonania, ponownie tworząc pętle.

Przykłady:

„Zawsze tracę pieniądze”.

„Analiza techniczna nie działa”.

9. Powtarzalność i nawyki

Powtarzające się doświadczenia i nawyki mogą prowadzić do utrwalenia przekonań. Problem jest w tym, że nawyki wcześnie nabyte na rynku trudno potem zmienić samoistnie bez podjęcia sporego wysiłku. Sprawdza się tutaj również powiedzenie Einsteina: „to szaleństwo robić ciągle to samo i spodziewać się innych rezultatów”

Przykłady:

Jeśli trader często podejmuje impulsywne decyzje, może rozwinąć przekonanie: „Nie potrafię kontrolować swoich emocji”.

Jeśli regularnie osiąga zyski dzięki przypadkowi (np. kupuje w hossie i zarabia), może uwierzyć: „Jestem dobrym traderem” (a bessa to weryfikuje).

Powtarzalność wzmacnia przekonania, zarówno pozytywne, jak i negatywne.

  ***

Ktoś może spytać: no dobrze, ale jak przekonania wpływają na powstanie emocji?

Otóż przekonania aktywują myśli automatyczne, które są szybkie, często nieuświadomione i bezpośrednio wynikają z naszych głębszych pokładów opisu świata.

Te myśli prowadzą bezpośrednio do reakcji emocjonalnych. Emocje nie są reakcją na samo wydarzenie, lecz na sposób, w jaki je interpretujemy (czyli na nasze myśli automatyczne, powstałe z przekonań).

Przykład:

•       Wydarzenie: Porażka w inwestycji.

•       Przekonanie: „Nie mam kontroli nad tym, co robię.”

•       Myśl: „To moja wina, nie nadaję się do tego.”

•       Emocja: Poczucie winy, frustracja.

Siła tych emocji zależy od tego, jak głęboko zakorzenione jest przekonanie i jak istotne dla nas jest dane wydarzenie. Głębokie przekonanie  wywoła silną emocję (np. strachu), neutralne przekonanie (typu „Każdy czasem popełnia błąd”) pozwoli zareagować spokojniej.

Negatywne przekonania mogą prowadzić do emocji, które wzmacniają te  przekonania. Powstaje mechanizm błędnego koła, np.:

•       Przekonanie: „Nie radzę sobie z presją.”

•       Myśl: „Nie mogę tego zrobić.”

•       Emocja: Lęk.

•       Wzmocnienie przekonania: „Wiedziałem, że nie dam rady.”

Pozytywne przekonania generują emocje wspierające, jak spokój, pewność siebie czy optymizm.

Przykład:

•       Przekonanie: „Każda strata to lekcja.”

•       Myśl: „To była dobra okazja do nauki.”

•       Emocja: Akceptacja, motywacja do dalszego działania.

Z tego wszystkiego wyłania się powoli wyraźny przekaz: jeśli chcemy uporządkować własne emocje i zatamować ich destrukcyjny wpływ (zarówno tych negatywnych i pozytywnych) to trzeba się solidnie zająć własnymi przekonaniami. Problem w tym, że one tkwią głęboko w podświadomości, która jak wiadomo nie poddaje się łatwo naszym wpływom i kontroli, to raczej ona kontroluje nas. Jednak są na to sposoby i zapraszam po nie do kolejnej części.

Ps. To też jest ważne przekonanie, że musimy dla własnego dobra pracować aktywnie nad przekonaniami. Ważne, by te przerobione przekonania silnie zintegrować we własnym umyśle i rzeczywiście się z nimi identyfikować.

CDN

—kat—